महिलांसाठीच्या योजनेत मोठा बदल
नमस्कार मित्रांनो, महाराष्ट्रातील महिलांसाठी सुरू असलेली मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना नेहमीच चर्चेत राहिली आहे. ही योजना राज्यातील गरीब महिलांना आर्थिक मदत देऊन त्यांना सक्षम करण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. पण आता या योजनेत एक मोठा बदल झाला आहे, ज्यामुळे अनेक महिलांना धक्का बसला आहे. सरकारने आर्थिक ताण कमी करण्यासाठी या योजनेतून मिळणारी १५०० रुपये मासिक मदत काही महिलांसाठी ५०० रुपयांवर आणली आहे. हा बदल का झाला, त्यामागील कारणे काय आहेत, आणि या निर्णयाचा फायदा-तोटा काय आहे, हे आम्ही साध्या मराठीत समजावून सांगणार आहोत.
लाडकी बहीण योजनेचा प्रवास
‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजना ही महाराष्ट्र सरकारने जून २०२४ मध्ये सुरू केली. या योजनेतून २१ ते ६५ वयोगटातील महिलांना, ज्यांचा वार्षिक कुटुंबाचा उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी आहे, त्यांना दरमहा १५०० रुपये देण्यात येत होते. ही रक्कम थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा होत होती, ज्यामुळे महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळावे आणि त्यांचे आरोग्य, पोषण सुधारावे, अशी सरकारची अपेक्षा होती. या योजनेने राज्यातील सुमारे २.५ कोटी महिलांचा समावेश केला असून, आतापर्यंत सुमारे १७,००० कोटी रुपये वितरित झाले आहेत.
या योजनेमुळे निवडणुकीतही महायुती सरकारला मोठा पाठिंबा मिळाला होता. माजी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी ही योजना महिलांसाठी वरदान ठरेल, असे सांगितले होते. पण आता हीच योजना बदलण्यात आली आहे, ज्यामुळे लोकांमध्ये चर्चा सुरू झाली आहे. माझ्या एका मित्राने सांगितले की, “ही योजना सुरू झाल्यावर आमच्या गावातल्या महिलांना खूप आनंद झाला होता, पण आता ही कपात पाहून चिंता वाटते.”
नवीन बदल आणि आर्थिक मदतीत कपात
सर्वात महत्त्वाचा बदल म्हणजे काही महिलांच्या आर्थिक मदतीत कपात करण्यात आली आहे. आता सुमारे ८ लाख महिलांना १५०० रुपये ऐवजी फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत. हा निर्णय सरकारने घेतला, कारण या महिलांना दुसऱ्या योजनांचा लाभ मिळत आहे. विशेषतः ‘नमो शेतकरी सन्मान निधी‘ योजनेतून १,००० रुपये मासिक मिळणाऱ्या महिलांना ही कपात लागू होणार आहे. सरकारच्या नियमांनुसार, एकाच व्यक्तीला दोन योजनांचा लाभ घेता येणार नाही, म्हणून ही रक्कम कमी करण्यात आली आहे.
महिला व बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी सांगितले की, ही कपात ही योजना बंद करण्यासाठी नाही, तर नियमांचे पालन करण्यासाठी आहे. त्यांनी स्पष्ट केले की, ज्या महिलांना इतर योजनांचा लाभ नाही, त्यांना अजूनही १५०० रुपये मिळत राहतील. पण ज्या महिलांना शेतकरी सन्मान योजनेतून पैसे मिळतात, त्यांच्यासाठी फक्त ५०० रुपये देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. ही माहिती ऐकून माझ्या एका ओळखीने विचारले, “मग शेतकरी कुटुंबातील महिलांना दुप्पट मेहनत का?”
कपातीमागील कारणे: आर्थिक ताण आणि नियमांचे पालन
या बदलामागील मुख्य कारण म्हणजे राज्याच्या तिजोरीवर आलेला आर्थिक ताण. गेल्या काही महिन्यांत महाराष्ट्राच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठा दबाव आहे. निवडणुकीपूर्वी सुरू केलेल्या अनेक योजनांमुळे राज्याचा कर्जभार ७.८ लाख कोटींपर्यंत पोहोचला आहे. या परिस्थितीत सरकारला आपले खर्च कमी करणे भाग पडत आहे. ‘माझी लाडकी बहीण’ योजनेवर दरवर्षी ४६,००० कोटी रुपये खर्च होत असल्याने, सरकारने लाभार्थ्यांची संख्या आणि रक्कम पुनर्विचार करणे सुरू केले आहे.
दुसरे कारण म्हणजे इतर योजनांमधील लाभांचे समन्वय. केंद्र सरकारच्या ‘प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी‘ आणि राज्य सरकारच्या ‘नमो शेतकरी सन्मान निधी’ योजनेतून काही महिलांना एकूण १,००० रुपये मिळतात. जर त्यांना ‘लाडकी बहीण’ योजनेतून १५०० रुपये मिळाले, तर त्यांचा एकूण लाभ २,५०० रुपयांवर जाईल. सरकारच्या नियमांनुसार, एका व्यक्तीला मासिक १५०० रुपयांपेक्षा जास्त लाभ मिळणार नाही, म्हणून ही कपात करण्यात आली आहे. माझ्या एका मित्राने सांगितले की, “ही व्यवस्था बरोबर आहे, पण सर्वांना समान लाभ का नाही?”
हे सुद्धा वाचा :- लाडकी बहिण योजनेत आज खात्यात येणार पैसे – तर काहींचं नाव यादीतून होणार कट ?
सरकारचा नवीन नियम आणि त्याची अंमलबजावणी
नवीन नियमांनुसार, ज्या महिलांना ‘नमो शेतकरी सन्मान निधी’ योजनेतून १,००० रुपये मिळतात, त्यांना ‘लाडकी बहीण’ योजनेतून फक्त ५०० रुपये मिळतील. ही रक्कम थेट बँक खात्यात जमा होईल. सरकारने सांगितले की, यामुळे ७.७४ लाख महिलांना प्रभावित होईल, पण कोणत्याही पात्र महिलेला योजनेबाहेर काढले जाणार नाही. मंत्री अदिती तटकरे यांनी सांगितले की, ही प्रक्रिया जुलै २०२४ पासून सुरू आहे आणि कोणताही बदल नवीन नाही.
पण या निर्णयामुळे अनेक प्रश्न उपस्थित होत आहेत. माझ्या गावातील एका महिलेने सांगितले की, “आम्हाला १५०० रुपये मिळत होते, आता ५०० रुपये कसे पुरतील? आमची काळजी कोण करणार?” ही भावना अनेक लाभार्थ्यांमध्ये आहे, आणि त्यामुळे या बदलाला विरोध होत आहे.
विरोधी पक्षांचा आक्षेप आणि राजकीय वाद
हा निर्णय झाल्यावर विरोधी पक्षांनी सरकारवर टीका केली आहे. काँग्रेसचे नेते विजय वडेट्टीवार यांनी म्हटले की, ही महिलांची फसवणूक आहे. राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते म्हणाले की, सरकारने निवडणुकीत दिलेले आश्वासन पूर्ण न करता आता लाभ कमी करत आहे. संजय राऊत यांनीही सत्ताधाऱ्यांवर जोरदार हल्ला चढवला आहे. त्यांनी सांगितले की, “ही योजना निवडणुकीसाठी होती, आता जनतेची दिशाभूल झाली आहे.”
दुसरीकडे, सरकारचे समर्थक म्हणतात की, ही कपात नियमांचे पालन करण्यासाठी आहे. उपमुख्यमंत्री अजित पवार यांनी स्पष्ट केले की, ही योजना बंद होणार नाही, उलट आर्थिक सुधारणा झाल्यावर रक्कम २,१०० रुपयांपर्यंत वाढवली जाईल. पण हा वाद अद्याप शमलेला नाही, आणि सोशल मीडियावरही याबाबत जोरदार चर्चा सुरू आहे.
या बदलाचा महिलांवर परिणाम
ही कपात महिलांच्या दैनंदिन जीवनावर परिणाम करू शकते. ज्या महिलांना १५०० रुपये मिळत होते, त्यांच्यासाठी ५०० रुपये अपुरे पडतील. माझ्या गावातील एका महिलेने सांगितले की, “या पैशातून आम्ही घरखर्च, मुलांच्या शाळेचा खर्च आणि वैद्यकीय गरजा भागवतो. आता कमी रक्कम कशी चालेल?” ही चिंता अनेक कुटुंबांमध्ये आहे.
पण दुसऱ्या बाजूला, सरकारचे म्हणणे आहे की, शेतकरी कुटुंबातील महिलांना आधीच १,००० रुपये मिळत असल्याने त्यांना ५०० रुपये पुरेसे असावेत. तरीही, या बदलाने काही महिलांमध्ये नाराजी निर्माण झाली आहे, आणि त्यांचा विश्वास सरकारवरून कमी होण्याची शक्यता आहे.
आर्थिक ताण आणि योजनेचा भविष्यकाळ
महाराष्ट्राची आर्थिक परिस्थिती सध्या चिंताजनक आहे. राज्याचा कर्जभार वाढत असल्याने सरकारला खर्चावर नियंत्रण ठेवणे गरजेचे आहे. ‘लाडकी बहीण’ योजनेवर ४६,००० कोटी रुपये खर्च होत असल्याने, सरकारने लाभार्थ्यांची छाननी करून रक्कम कमी करणे सुरू केले आहे. पुढील काळात, जर राज्याची आर्थिक स्थिती सुधारली, तर रक्कम २,१०० रुपयांपर्यंत वाढवण्याचे आश्वासनही दिले आहे.
माझ्या एका ओळखीने सांगितले की, “जर सरकारने आर्थिक सुधारणा केली, तर महिलांना पुन्हा १५०० रुपये मिळू शकतील. पण आता तरी ही कपात योग्य वाटत नाही.” हा बदल कायम राहील की तो बदलला जाईल, हे पाहणे महत्त्वाचे असेल.
समाजाची प्रतिक्रिया आणि चर्चा
ही बातमी सोशल मीडियावर चर्चेचा विषय बनली आहे. काहींनी सरकारच्या निर्णयाचे समर्थन केले आहे, तर काहींनी त्याला निषेध केला आहे. एका युजरने लिहिले की, “नियमांचे पालन चांगले आहे, पण सर्वांना समान लाभ का नाही?” दुसऱ्या बाजूला, एका महिलेने म्हटले की, “हा निर्णय आमच्यासाठी अन्याय आहे, सरकारने आमची मदत कमी करू नये.”
माझ्या गावात एका बैठकीत याबद्दल चर्चा झाली. तिथे लोकांनी सांगितले की, “ही योजना महिलांसाठी चांगली होती, पण आता कपात झाल्याने त्यांचे जीवन कठीण होईल.” ही भावना राज्यभरातून व्यक्त होत आहे.
पुढील उपाय आणि शिफारशी
या बदलामुळे निर्माण झालेल्या समस्यांना सोडवण्यासाठी काही उपाय सुचवले जाऊ शकतात. सरकारने शेतकरी कुटुंबातील महिलांसाठी वेगळी योजना सुरू करावी, जेणेकरून त्यांना पुरेसे पैसे मिळतील. तसेच, लाभार्थ्यांची छाननी पारदर्शकपणे करावी, जेणेकरून कोणालाही अन्याय होणार नाही. माझ्या एका मित्राने सांगितले की, “सरकारने महिलांशी चर्चा करून निर्णय घ्यावा, तर विश्वास वाढेल.”
चला, तुम्हीही आपले मत द्या. हा बदल तुम्हाला योग्य वाटतो का? तुमचे विचार आम्हाला कमेंटमध्ये नक्की सांगा!
‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेत झालेला बदल हा आर्थिक ताण आणि नियमांचे पालन यांचा संतुलन साधण्याचा प्रयत्न आहे. ८ लाख महिलांना ५०० रुपये मिळणार असले, तरी ही रक्कम त्यांच्या गरजा पूर्ण करणारी नाही, अशी भावना आहे. सरकारने दिलेले आश्वासन २,१०० रुपये वाढवण्याचे पूर्ण करावे, अशी अपेक्षा आहे. हा बदल महिलांसाठी आव्हानात्मक असला तरी, सरकारने आर्थिक सुधारणा करून त्यांचा विश्वास पुन्हा मिळवावा.
