या प्रकाराला ‘PhotoScam’ अस नाव देण्यात आल आहे, आणि सध्या हा सायबर गुन्हा वेगाने पसरत आहे. सायबर हॅकर्स स्टेग्नोग्राफी नावाच्या एका खास तंत्रज्ञानाचा वापर करून साध्या दिसणाऱ्या फोटोमध्ये मालवेअर लपवतात. हा मालवेअर एकदा तुमच्या मोबाईलमध्ये आला की, तुमचे बँक खाते, पासवर्ड, ओटीपी, यूपीआय डिटेल्स आणि अगदी तुमचा मोबाईलही हॅकर्सच्या ताब्यात जाऊ शकतो. अशा फसवणुकीपासून स्वतःला कस वाचवायचं, आणि सायबर गुन्हेगारांपासून कस सुरक्षित राहायच, हे आपण आज सोप्या मराठी भाषेत समजून घेणार आहोत.

PhotoScam म्हणजे काय?

PhotoScam हा सायबर फसवणुकीचा एक नवीन प्रकार आहे, ज्यामध्ये हॅकर्स साध्या दिसणाऱ्या फोटोमध्ये मालवेअर लपवतात. हे फोटो तुम्हाला व्हॉट्सॲप, मेसेज किंवा इतर सोशल मीडियावर पाठवले जातात. हा फोटो अगदी सामान्य दिसतो – कधी एखाद्या व्यक्तीचा चेहरा असतो, कधी निसर्गाच सुंदर दृश्य, तर कधी भावनिक संदेश असतो, जस की ‘हा फोटो पाहा, या व्यक्तीला तुम्ही ओळखता का?’ किंवा ‘तुम्हाला आठवण करून देणारा हा क्षण’. पण या साध्या दिसणाऱ्या फोटोमागे एक धोकादायक मालवेअर लपलेला असतो. हा मालवेअर स्टेग्नोग्राफी नावाच्या तंत्रज्ञानाने फोटोमध्ये लपवलेला असतो.

‘Whatsapp इमेज स्कैम’ फोटो क्लिक करते ही अकाउंट खाली | News Time |#newstime #WhatsApp #whatsappscam #photoscam #ScamAlert #scam pic.twitter.com/LYdb1v17fv

— NewsTime7x24 (@NewsTime7X24) April 5, 2025

स्टेग्नोग्राफी म्हणजे एक अशी पद्धत, ज्यामध्ये डेटा लपवून ठेवला जातो, ज्याची तुम्हाला किंवा तुमच्या मोबाईलला भनकही लागत नाही. जेव्हा तुम्ही हा फोटो उघडता, तेव्हा हा मालवेअर सक्रिय होतो आणि तुमच्या मोबाईलमधील सर्व माहिती – बँक खात्याचे तपशील, पासवर्ड, ओटीपी, यूपीआय आयडी – सगळ काही हॅकर्सच्या हाती जात. काही प्रकरणांमध्ये तर हॅकर्स तुमच्या मोबाईलवर पूर्ण ताबा मिळवतात, आणि तुम्हाला काही कळायच्या आतच तुमच बँक खात रिकाम होत.

एका फोटोमुळे दोन लाख गमावले – महाराष्ट्रातील खरी घटना

ही फसवणूक किती धोकादायक आहे, हे समजण्यासाठी एक खरी घटना पाहूया. अलीकडेच महाराष्ट्रात एका 28 वर्षीय तरुणाला या PhotoScam चा फटका बसला. या तरुणाला व्हॉट्सॲपवर एका अनोळखी नंबरवरून मेसेज आला. मेसेजमध्ये एक फोटो होता, आणि त्यासोबत लिहिल होत, ‘या व्यक्तीला तुम्ही ओळखता का?’ उत्सुकतेपोटी त्या तरुणाने तो फोटो उघडला. पण हा फोटो उघडताच त्याच्या मोबाईलमध्ये मालवेअर सक्रिय झाला, आणि काही मिनिटांतच त्याच्या बँक खात्यातून दोन लाख रुपये गायब झाले. या तरुणाला काही कळायच्या आतच हॅकर्सने त्याच्या बँक ॲपमधील सर्व माहिती चोरली आणि पैसे ट्रान्सफर करून घेतले.

ही फक्त एक घटना नाही, तर सायबर क्राइम विभागाकडे अशा अनेक तक्रारी दररोज येत आहेत. हॅकर्स आता खूप चतुर झाले आहेत. ते तुमचं लक्ष विचलित करण्यासाठी भावनिक मेसेजचा वापर करतात, जेणेकरून तुम्ही फोटो उघडाल आणि त्यांच्या जाळ्यात अडकाल.

स्टेग्नोग्राफी – हॅकर्सचं नवं हत्यार

आता तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की, हॅकर्स हे मालवेअर फोटोमध्ये कसे लपवतात? यासाठी ते स्टेग्नोग्राफी नावाच्या तंत्रज्ञानाचा वापर करतात. स्टेग्नोग्राफी म्हणजे एक अशी पद्धत, ज्यामध्ये माहिती लपवून ठेवली जाते, पण ती बाहेरून दिसत नाही. उदाहरणार्थ, एखाद्या फोटोमध्ये हॅकिंग कोड लपवला जातो, आणि हा फोटो तुम्हाला पाठवला जातो. जेव्हा तुम्ही हा फोटो उघडता, तेव्हा हा कोड तुमच्या मोबाईलमध्ये सक्रिय होतो आणि तुमच्या डिव्हाइसवर हल्ला करतो.

हा कोड इतका चतुराईने लपवलेला असतो की, तुमच्या मोबाईलमधील कोणताही सामान्य अँटीव्हायरस ॲप तो ओळखू शकत नाही. हा मालवेअर तुमच्या बँक ॲप्समध्ये प्रवेश करतो, तुमचे पासवर्ड चोरतो, आणि तुमच्या ओटीपीपर्यंत पोहोचतो. काही प्रकरणांमध्ये हॅकर्स तुमच्या मोबाईलवर रिमोट ॲक्सेस मिळवतात, म्हणजेच ते तुमच्या मोबाईलचा पूर्ण ताबा घेतात. तुम्हाला काही कळायच्या आतच तुमचे पैसे गायब होतात, आणि तुम्ही हतबल होऊन बसता.

हॅकर्स खूप चतुराईने काम करतात. ते तुमच लक्ष विचलित करण्यासाठी वेगवेगळ्या युक्त्या वापरतात. कधी ते अनोळखी नंबरवरून फोटो पाठवतात, आणि मेसेज लिहितात, ‘हा फोटो बघा, या व्यक्तीला तुम्ही ओळखता का?’ तर कधी भावनिक मेसेज पाठवतात, जसं की ‘हा तुमचा जुना फोटो आहे, आठवणीतला क्षण’, किंवा ‘हा फोटो पाहून तुम्हाला आनंद होईल’. अशा मेसेजमुळे तुम्ही उत्सुकतेपोटी तो फोटो उघडता, आणि हॅकर्सच्या जाळ्यात अडकता.

काही वेळा हॅकर्स तुमच्या ओळखीच्या व्यक्तीच्या नावाने मेसेज पाठवतात, जेणेकरून तुम्हाला शंका येऊ नये. अशा प्रकारे ते तुमचा विश्वास संपादन करतात आणि तुम्हाला फसवतात. सायबर गुन्हेगार इतके हुशार झाले आहेत की, त्यांना तुमच्या एका चुकीची वाट बघायची असते. तुम्ही एकदा का त्यांच्या जाळ्यात अडकलात, की तुमच्यावर डिजिटल हल्ला होतो, आणि तुमचं आर्थिक नुकसान होत.

सायबर फसवणुकीपासून स्वतःला कस वाचवाल?

आता प्रश्न असा आहे की, या धोकादायक फोटोस्कॅमपासून स्वतःला कसं वाचवायचं? सायबर फसवणुकीपासून सुरक्षित राहण्यासाठी काही सोप्या पण महत्त्वाच्या गोष्टी तुम्हाला पाळाव्या लागतील. सर्वप्रथम, कधीही अनोळखी नंबरवरून आलेला फोटो, व्हिडिओ किंवा लिंक उघडू नका. तुम्हाला मेसेज आला आणि तुम्हाला शंका वाटली, तर तातडीने तो नंबर ब्लॉक करा आणि व्हॉट्सॲपवर रिपोर्ट करा.

दुसर म्हणजे, व्हॉट्सॲपच्या सेटिंग्जमध्ये जाऊन ऑटो-डाऊनलोड फीचर बंद करा. हे फीचर बंद केल्याने अनोळखी फोटो किंवा व्हिडिओ आपोआप डाऊनलोड होणार नाहीत, आणि तुमचा मोबाईल सुरक्षित राहील.

तिसर, तुमच्या मोबाईलमध्ये चांगलं अँटीव्हायरस किंवा सिक्युरिटी ॲप इन्स्टॉल करा. हे ॲप तुमच्या मोबाईलला मालवेअरपासून वाचवण्यात मदत करत. जर तुम्हाला असं वाटलं की, तुम्ही चुकून एखादा फोटो उघडला आणि तुम्ही स्कॅमचा बळी ठरलात, तर घाबरू नका. तातडीने सायबर क्राइमच्या अधिकृत वेबसाइटवर – cybercrime.gov.in – तक्रार नोंदवा. तसेच, तुमच्या बँकेशी संपर्क साधून तुमच खात तात्काळ ब्लॉक करण्याची विनंती करा. वेळेवर केलेली ही कृती तुमच मोठ नुकसान वाचवू शकते.

सायबर क्राइम विभागाकडे अशा PhotoScam च्या तक्रारी वाढत्या प्रमाणात येत आहेत. सायबर गुन्हेगारांचे हल्ले आता इतके प्रगत झाले आहेत की, सामान्य माणसाला त्याची भनकही लागत नाही. सायबर क्राइम विभाग सतत लोकांना जागरूक करण्यासाठी प्रयत्न करत आहे. त्यांनी लोकांना आवाहन केलं आहे की, अनोळखी मेसेज, फोटो किंवा लिंक्स उघडू नका.

तसेच, जर तुम्हाला अशी फसवणूक झाल्याचं लक्षात आल, तर तातडीने तक्रार नोंदवा. सायबर क्राइम विभागाच्या मते, वेळेवर नोंदवलेली तक्रार तुमचं नुकसान कमी करू शकते. त्याचबरोबर, बँकाही आता सायबर सुरक्षेसाठी अनेक सुविधा देत आहेत. जर तुम्हाला असं वाटलं की, तुमच्या खात्यातून पैसे गायब झाले आहेत, तर तातडीने बँकेच्या हेल्पलाइन नंबरवर संपर्क साधा आणि खातं ब्लॉक करा.

डिजिटल युगाने आपल्याला खूप सारी सुख-सुविधा दिल्या आहेत. WhatsApp, Online Banking, UPI Payments यामुळे आपल आयुष्य खूप सोप झाल आहे. पण या सुविधांसोबतच सायबर गुन्ह्यांचा धोकाही वाढला आहे. PhotoScam सारख्या फसवणुकीमुळे तुम्ही एका चुकीमुळे तुमच सर्वस्व गमावू शकता. एका क्लिकवर तुमच आर्थिक आयुष्य उद्ध्वस्त होऊ शकत. म्हणूनच या डिजिटल युगात सतर्क राहण खूप गरजेच आहे.

तुम्ही जितके जागरूक राहाल, तितके तुम्ही सुरक्षित राहाल. सायबर गुन्हेगार तुमच्या एका चुकीची वाट बघत असतात, आणि तुम्हाला ती चूक करायला भाग पाडण्यासाठी वेगवेगळ्या युक्त्या वापरतात. पण जर तुम्ही सावध राहिलात, तर तुम्ही स्वतःला आणि तुमच्या कुटुंबाला या धोक्यांपासून वाचवू शकता.

सायबर सुरक्षेची पहिली पायरी म्हणजे जागरूकता. जर तुम्हाला या फोटोस्कॅम सारख्या फसवणुकीची माहिती असेल, तर तुम्ही सावध राहू शकता. तुमच्या ओळखीच्या लोकांनाही या फसवणुकीबद्दल सांगा, जेणेकरून तेही सतर्क राहतील. विशेषतः ज्येष्ठ नागरिक आणि लहान मुलांना या गोष्टी समजावून सांगा, कारण ते सहजपणे अशा फसवणुकीला बळी पडू शकतात. तु

मचा एक छोटासा प्रयत्न कोणाच तरी आयुष्य सुरक्षित करू शकतो. तसेच, तुमच्या मोबाईलमधील सिक्युरिटी सेटिंग्ज नेहमी अपडेट ठेवा, आणि कोणतेही नवीन ॲप इन्स्टॉल करण्यापूर्वी त्याची खात्री करा. सायबर गुन्हेगार नेहमी नवीन पद्धती शोधत असतात, पण तुम्ही जागरूक राहिलात तर तुम्ही त्यांच्यापासून स्वतःला वाचवू शकता.

PhotoScamसारख्या सायबर फसवणुकीने अनेकांच आयुष्य उद्ध्वस्त केल आहे. एका साध्या फोटोमुळे तुमच बँक खातं रिकाम होऊ शकत, आणि तुमचं डिजिटल आयुष्य हॅकर्सच्या हाती जाऊ शकतं. पण जर तुम्ही सतर्क राहिलात, अनोळखी मेसेज आणि फोटो उघडले नाहीत, आणि सायबर सुरक्षेच्या टिप्स पाळल्या, तर तुम्ही स्वतःला या धोक्यांपासून वाचवू शकता.

डिजिटल युगात सावध राहण हीच खरी सुरक्षितता आहे. हा लेख तुम्हाला उपयुक्त वाटला असेल, तर तुमच्या मित्र-मैत्रिणींना आणि कुटुंबियांना शेअर करा. तुमचा एक शेअर कोणाच तरी आयुष्य सुरक्षित करू शकतो. असेच माहितीपूर्ण लेख वाचण्यासाठी आमच्या वेबसाइटला फॉलो करायला विसरू नका. सतर्क राहा, सुरक्षित राहा!