महाराष्ट्र सरकारच्या प्राथमिक शिक्षण संचालनालयाने राज्यभरातील सर्व शाळांसाठी उष्णतेच्या तीव्रतेमुळे वेळापत्रक बदलण्याचे आदेश दिले आहेत. वाढत्या तापमानामुळे विद्यार्थ्यांच्या आरोग्यावर परिणाम होऊ नये, यासाठी ही महत्त्वपूर्ण उपाय-योजना करण्यात आली आहे. शासनाने या संदर्भात अधिकृत आदेशपत्र जारी करून सर्व शाळा प्रशासनांना आवश्यक त्या उपाययोजना करण्यास सांगितले आहे.
शाळांचे नवे वेळापत्रक
राज्यातील शाळांसाठी सरकारने नवीन वेळापत्रक लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. उन्हाळ्यात तापमान वाढल्याने विद्यार्थ्यांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. या पार्श्वभूमीवर, शाळांचे वेळापत्रक पुढीलप्रमाणे निश्चित करण्यात आले आहे:
- प्राथमिक शाळा: सकाळी 07:00 ते 11:15
- माध्यमिक शाळा: सकाळी 07:00 ते 11:45
हा निर्णय घेताना विद्यार्थ्यांच्या सुरक्षिततेला आणि आरोग्यास प्राधान्य देण्यात आले आहे. दुपारच्या कडक उन्हात विद्यार्थी आजारी पडू नयेत, निर्जलीकरण (डिहायड्रेशन) किंवा उष्माघात (हीटस्ट्रोक) टाळला जावा, यासाठी हा बदल करण्यात आला आहे.
शालेय वेळेत बदल करण्याची गरज का भासली?
- वाढते तापमान आणि उष्णतेची लाट
- उन्हाळ्याच्या काळात राज्यातील अनेक भागांत तापमान ४० अंश सेल्सिअसच्या पुढे जाते.
- या काळात उष्माघात, चक्कर येणे, डिहायड्रेशन आणि त्वचेचे आजार होण्याची शक्यता अधिक असते.
- विद्यार्थ्यांचे आरोग्य लक्षात घेऊन वेळेत बदल करणे आवश्यक होते.
- शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर होणारा परिणाम
- उष्णतेमुळे विद्यार्थ्यांची एकाग्रता कमी होते.
- दिवसभर थकवा जाणवतो आणि अभ्यासात लक्ष घालणे कठीण होते.
- उन्हात फिरल्याने शरीरातील पाणी आणि क्षार कमी होतात, त्यामुळे डिहायड्रेशन होण्याचा धोका वाढतो.
- शालेय शिक्षणाचा दर्जा सुधारण्यासाठी आवश्यक निर्णय
- सकाळी हवामान थोडे थंडसर असते, त्यामुळे विद्यार्थी फ्रेश राहतात.
- नवीन वेळापत्रकामुळे विद्यार्थ्यांना अभ्यासावर अधिक लक्ष केंद्रित करता येईल.
- यामुळे शालेय उपस्थिती वाढण्याची शक्यता आहे.
- विद्यार्थ्यांना दिलेल्या महत्त्वाच्या सूचना
शासनाने शाळांना काही महत्वाच्या सूचना दिल्या आहेत, ज्या विद्यार्थ्यांना पाळणे आवश्यक आहे:
✔ उन्हात मैदानी खेळ आणि शारीरिक हालचाल टाळावी.
✔ विद्यार्थ्यांना उन्हाच्या लाटेपासून बचाव करण्यासाठी शिक्षकांनी योग्य ती काळजी घ्यावी.
✔ वाफाळलेले आणि गरम पदार्थ टाळा, शक्यतो हलका आहार घ्या.
✔ विद्यार्थ्यांनी सतत पाणी पिणे आवश्यक आहे.
✔ टोपी, गॉगल आणि सुती कपडे घालून उन्हापासून संरक्षण करावे.
✔ फळांचे सेवन वाढवा, विशेषतः टरबूज, काकडी, संत्री आणि आंबट फळे खावीत.
शालेय वेळेतील बदलामुळे होणारे फायदे
- विद्यार्थ्यांचे आरोग्य चांगले राहील.
- दुपारी उन्हात प्रवास करावा लागणार नाही.
- शाळेतील उपस्थिती सुधारेल.
- शारीरिक आणि मानसिक थकवा कमी होईल.
- उन्हाळ्यातील सुट्ट्यांमध्ये विद्यार्थ्यांना अभ्यासासाठी अधिक वेळ मिळेल.
शालेय वेळेत बदल करण्याचा हा निर्णय विद्यार्थ्यांच्या हिताचा आहे. उन्हाच्या लाटेमुळे होणाऱ्या संभाव्य त्रासांपासून विद्यार्थ्यांना वाचवण्यासाठी हा पाऊल उचलण्यात आला आहे. शासनाच्या निर्देशांचे पालन केल्यास उन्हाळ्यातील धोके टाळता येतील आणि विद्यार्थ्यांचे आरोग्य टिकवता येईल. पालक, विद्यार्थी आणि शिक्षकांनी मिळून या निर्णयाचे पालन करणे आवश्यक आहे.
हे सुद्धा वाचा :- मराठा आणि वंजारी संघर्ष: कारणे आणि उपाय
पालक आणि शिक्षकांच्या प्रतिक्रिया
पालकांचा प्रतिसाद:
- बहुतांश पालकांनी या निर्णयाचे स्वागत केले आहे.
- सकाळच्या वेळेत मुलांना उन्हापासून बचाव करता येईल.
- दुपारनंतर विद्यार्थी घरी आराम करू शकतील.
शिक्षक आणि शाळांचे मत:
- शिक्षक संघटनांनी सरकारच्या निर्णयाचे समर्थन केले आहे.
- सकाळच्या सत्रात शिकवण्याचा दर्जा सुधारतो.
- दुपारनंतर अतिरिक्त अभ्यासक्रम आणि उपक्रम घेता येतील.
आदेशाच्या प्रमुख बाबी
- विद्यार्थ्यांसाठी मैदानी खेळ आणि शारीरिक हालचाली टाळणे
- उन्हाच्या तीव्रतेमुळे विद्यार्थ्यांना उघड्या मैदानावर खेळण्यास परवानगी दिली जाणार नाही.
- शारीरिक शिक्षणाच्या तासांमध्ये इनडोअर (घरगुती) व्यायाम किंवा हलके व्यायाम यांना प्राधान्य द्यावे.
- उष्णतेपासून संरक्षणासाठी शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करावे
- विद्यार्थ्यांनी उन्हाच्या तीव्रतेपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे याबाबत शिक्षकांनी विशेष सूचना द्याव्यात.
- उन्हाळ्यातील लक्षणे ओळखण्यासंदर्भात शिक्षकांना प्रशिक्षण द्यावे.
- शाळांमध्ये पुरेसा पाणीपुरवठा उपलब्ध करून देणे
- विद्यार्थ्यांना पुरेसे पिण्याचे पाणी उपलब्ध करून द्यावे.
- प्रत्येक वर्गात पाण्याचे फिल्टर किंवा स्वच्छ पाणी पुरवण्याची सोय असावी.
- विद्यार्थ्यांसाठी योग्य आहार आणि पौष्टिकता जपण्यासाठी सूचना
- शाळेत विद्यार्थ्यांनी हलका व पौष्टिक आहार आणावा यासाठी पालकांना मार्गदर्शन करावे.
- गरम, तळलेले आणि जड अन्न टाळावे.
- विद्यार्थ्यांनी फळे आणि हिरव्या भाज्यांचा समावेश असलेला आहार घ्यावा.
- विद्यार्थ्यांना हलके आणि सुती कपडे घालण्याचा सल्ला
- विद्यार्थ्यांनी हलक्या रंगाचे आणि सैलसर कपडे घालावेत.
- पांढऱ्या किंवा हलक्या रंगांच्या गणवेशाला प्राधान्य द्यावे.
- टोपी किंवा स्कार्फ वापरण्याचा सल्ला द्यावा.
स्थानिक प्रशासनाची जबाबदारी
राज्यातील शाळांमध्ये या आदेशाची प्रभावी अंमलबजावणी करण्यासाठी स्थानिक प्रशासन आणि शिक्षण अधिकारी यांना पुढील जबाबदाऱ्या देण्यात आल्या आहेत:
- शाळांचे नियमित निरीक्षण करणे
- विद्यार्थ्यांच्या आरोग्याची विशेष काळजी घेणे
- शाळांमध्ये तापमान आणि हवामानाच्या स्थितीबाबत माहिती संकलित करणे
- उष्णतेशी संबंधित आरोग्यविषयक समस्यांवर त्वरित कारवाई करणे
संभाव्य परिणाम आणि गरजेच्या उपाययोजना
तापमानवाढीच्या पार्श्वभूमीवर शाळांचे वेळापत्रक बदलणे हा अत्यंत महत्त्वाचा निर्णय आहे. या निर्णयामुळे पुढील फायदे होतील:
- विद्यार्थ्यांना उष्णतेच्या झळांपासून संरक्षण मिळेल.
- शारीरिक अस्वस्थता आणि उन्हाळी आजारांचे प्रमाण कमी होईल.
- शाळांमधील शिक्षण प्रक्रिया व्यवस्थित सुरू राहील.
राज्यातील वाढत्या तापमानामुळे विद्यार्थ्यांच्या आरोग्यावर होणाऱ्या परिणामांचा विचार करून सरकारने घेतलेला हा निर्णय अत्यंत योग्य आणि गरजेचा आहे. शाळांचे वेळापत्रक बदलून विद्यार्थ्यांना सुरक्षित वातावरण उपलब्ध करून देण्याच्या दृष्टीने हे पाऊल प्रभावी ठरणार आहे. सर्व शाळांनी या आदेशाचे काटेकोर पालन करावे आणि विद्यार्थ्यांचे आरोग्य अबाधित राहील याची खबरदारी घ्यावी.
