नमस्कार मित्रांनो, गेल्या काही महिन्यांत रिचार्जच्या किंमतींबाबतची चर्चा पुन्हा एकदा जोरात सुरू झाली आहे. काही महिन्यांपूर्वी पाच ते दहा रुपयांचे रिचार्ज पुन्हा येणार असल्याच्या बातम्या गाजल्या होत्या, पण त्या प्रत्यक्षात आल्या नाहीत. उलट, 4G किंवा 5G Data Pack न वापरणाऱ्या ग्राहकांना देखील महागडे रिचार्ज घ्यावे लागत आहेत, कारण त्यांना आपला मोबाईल नंबर सुरू ठेवायचा आहे. या सगळ्यामुळे लोकांमध्ये नाराजी वाढत आहे. ट्रायने जानेवारी 2025 मध्ये टेलकॉम कंपन्यांना Talk Time आणि MMS Recharge Plan देण्याचा आदेश दिला होता, पण तरीही या आदेशाची अंमलबजावणी झालेली नाही. आता नव्या अहवालानुसार, रिचार्जच्या किंमती पुन्हा वाढण्याची शक्यता आहे. हे सर्व काय आहे, यामागचे कारण काय आणि ग्राहकांवर याचा कसा परिणाम होईल, याबाबत सविस्तरपणे जाणून घेऊया!
रिचार्जच्या किंमतींची स्थिती: ग्राहकांची नाराजी
काही महिन्यांपूर्वी लोकांना आशा होती की कमी किमतीचे रिचार्ज परत येतील. पण प्रत्यक्षात जे घडले ते वेगळेच आहे. फिचर फोन वापरणारे किंवा WiFi वापरून इंटरनेट न घेणारे ग्राहकही आता महागड्या रिचार्ज घेण्यास भाग पडत आहेत. कारण आजकाल टेलकॉम कंपन्या फक्त कॉलिंगसाठी स्वतंत्र प्लॅन देत नाहीत. जर तुम्ही फक्त कॉलिंगचा रिचार्ज करू इच्छित असाल, तर तुम्हाला अनावश्यक इंटरनेट पॅक घ्यावा लागतो. हे ग्राहकांसाठी मोठी अडचण बनले आहे. या तक्रारींचा ओघ ट्रायकडे गेला आणि त्यानंतर जानेवारी 2025 मध्ये ट्रायने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला. पण हा निर्णय कितपत प्रभावी ठरला, हे पाहणे महत्त्वाचे आहे.
ट्रायचा आदेश: काय सांगितले होते?
जानेवारी 2025 मध्ये ट्रायने टेलकॉम कंपन्यांना एक नवीन आदेश दिला. या आदेशात म्हटले होते की कंपन्यांनी ग्राहकांना फक्त टॉक टाईम आणि एसएमएससाठी स्वतंत्र रिचार्ज प्लॅन उपलब्ध करावे. शिवाय, स्पेशल रिचार्ज कुपनची वैधता 90 दिवसांवरून 365 दिवसांपर्यंत वाढवावी. या निर्णयामुळे अनेक ग्राहकांना आशा वाटली की आता त्यांना आपल्या गरजेनुसार रिचार्ज घेता येईल. ज्यांना डेटाची गरज नाही, त्यांना फक्त कॉलिंग आणि MMS साठी स्वस्त पर्याय मिळेल, असे वाटले. पण या आशा पल्ल्यापलिकडे गेल्या.
ट्रायचा हा आदेश ग्राहकांच्या सोयीसाठी होता. भारतात अजूनही लाखो लोक फिचर फोन वापरतात आणि त्यांना इंटरनेटची गरज नसते. पण टेलकॉम कंपन्यांनी डेटा पॅकसह रिचार्ज लादल्याने त्यांचा खर्च वाढला होता. ट्रायने ही बाब लक्षात घेऊन हा नियम बनवला होता, पण कंपन्यांनी त्याची अंमलबजावणी करणे टाळले.
हे वाचल का ? – UPI ट्रान्झॅक्शन्सवर 18% GST? सत्य काय आहे ते जाणून घ्या!
रिचार्जच्या किंमती पुन्हा वाढणार? बर्न स्टाईचा अहवाल
सध्या रिचार्जच्या किंमती वाढण्याबाबतची चर्चा जोरात आहे. यामागचे कारण म्हणजे बर्न स्टाई नावाच्या ब्रोकरेज फर्मचा एक अहवाल. हा अहवाल 16 एप्रिल 2025 रोजी समोर आला आणि त्यानंतर या विषयावर खूप चर्चा सुरू झाली. या अहवालात म्हटले आहे की टेलकॉम कंपन्या लवकरच रिचार्जच्या किंमती 10 ते 20 टक्क्यांनी वाढवू शकतात. जर ही वाढ खरी ठरली, तर गेल्या सहा वर्षांत ही चौथी मोठी दरवाढ असेल.
या अहवालानुसार, Jio, Airtel आणि VI (Vodafone Idea) या प्रमुख कंपन्या या दरवाढीचा विचार करत आहेत. कंपन्यांचा उद्देश नवीन ग्राहक जोडण्यापेक्षा विद्यमान ग्राहकांकडून जास्तीत जास्त पैसे कमवणे आहे. याचा अर्थ असा की कंपन्या ग्राहकांच्या संख्येवर अवलंबून राहण्याऐवजी प्रत्येक ग्राहकाकडून मिळणाऱ्या उत्पन्नावर लक्ष केंद्रित करत आहेत.
मागील दरवाढ आणि त्याचा परिणाम
मागील वर्षी, म्हणजेच जुलै 2024 मध्ये, टेलकॉम कंपन्यांनी रिचार्जच्या किंमती 25 टक्क्यांपर्यंत वाढवल्या होत्या. पण ही वाढ ग्राहकांना रुचली नाही. सोशल मीडियावर #BoycottJio, #BoycottVI आणि #BoycottAirtel असे हॅशटॅग ट्रेंड झाले. लोकांनी खाजगी कंपन्यांचा बहिष्कार करून सरकारी कंपनी BSNL कडे वळण्याचा सल्ला दिला. #BSNLKiGharWapsi हा हॅशटॅगही लोकप्रिय झाला होता. या दरवाढीमुळे जवळपास 1.8 कोटी ग्राहकांनी खाजगी कंपन्यांचा त्याग केला, तर 1.33 कोटी लोकांनी नंबर पोर्टेबिलिटीचा पर्याय निवडला.
ही घटना दाखवते की ग्राहक दरवाढीला सहन करत नाहीत. पण तरीही कंपन्या पुन्हा वाढ करण्याच्या तयारीत आहेत, हे थोडेसे आश्चर्यकारक आहे. आता प्रश्न आहे की यामागचे कारण काय?
दरवाढीचे कारण: उत्पन्न वाढवण्याचा प्रयत्न
टेलकॉम कंपन्यांच्या दरवाढीमागचे मुख्य कारण म्हणजे त्यांचे उत्पन्न वाढवणे. 2016 मध्ये Jio ने बाजारात प्रवेश केला तेव्हा त्यांनी स्वस्त इंटरनेट प्लॅन आणले. त्यामुळे इतर कंपन्यांना देखील आपल्या किंमती कमी कराव्या लागल्या. 2016 च्या एप्रिल ते जून या क्वार्टरमध्ये कंपन्यांचे सरासरी उत्पन्न 53,000 कोटी रुपये होते. पण जिओच्या स्पर्धेमुळे हे उत्पन्न 2018 मध्ये 35,000 कोटींपर्यंत खाली आले.
पण जेव्हा ग्राहकांना इंटरनेटची सवय लागली, तेव्हा कंपन्यांनी 2019, 2021 आणि 2024 मध्ये दरवाढ केली. आजच्या घडीला एका क्वार्टरचे सरासरी उत्पन्न 75,000 कोटी आहे. पण ग्राहकांच्या संख्येत मोठी वाढ झालेली नाही. याचा अर्थ असा की उत्पन्नवाढीचे मुख्य साधन म्हणजे दरवाढच आहे. कंपन्यांचा हेतू प्रत्येक ग्राहकाकडून मिळणारा सरासरी महसूल (ARPU) वाढवणे आहे. 2024 मध्ये दरवाढीनंतर एअरटेलचा ARPU 209 रुपये आणि जिओचा 200 पेक्षा कमी होता. पण 2027 पर्यंत कंपन्या हा आकडा 300 रुपयांपर्यंत नेण्याचा विचार करत आहेत.
व्हीआयची स्थिती आणि स्पेक्ट्रम ड्यू
काही दिवसांपूर्वी व्हीआयच्या स्पेक्ट्रम ड्यूबाबत एक महत्त्वाची बातमी समोर आली. स्पेक्ट्रम ड्यू म्हणजे टेलकॉम कंपन्यांना संप्रेषणासाठी वापरल्या जाणाऱ्या फ्रिक्वेन्सीची फी, जी सरकारला द्यावी लागते. पण सरकारने VI ची ही फी माफ करून त्याऐवजी कंपनीतील आपला वाटा वाढवला. तज्ज्ञांचे मत आहे की VI ला 4G आणि 4G सेवा विस्तारासाठी मोठ्या प्रमाणात भांडवल लागेल. यासाठी उत्पन्न वाढवणे गरजेचे आहे. जर एक कंपनी दरवाढ करते, तर इतर कंपन्याही त्याच पावलावर चालतात.
हे वाचल का ? – महाराष्ट्र मुख्यमंत्री फेलोशिप योजना 2025 मध्ये 61,500 रुपये पगार आणि नोकरीची संधी! असा करा अर्ज
रिचार्जच्या किंमती कधी वाढतील?
रिचार्जच्या किंमती कधी वाढतील, याची निश्चित तारीख अद्याप जाहीर झालेली नाही. पण अंदाज आहे की नोव्हेंबर-डिसेंबर 2025 मध्ये ही वाढ होऊ शकते. काही जणांचे मत आहे की कंपन्या जुलै 2025 मध्ये, म्हणजेच मागील दरवाढीच्या एक वर्षानंतर हा निर्णय घेऊ शकतात. यामुळे ग्राहकांमध्ये चिंता वाढली आहे.
दरवाढीचे ग्राहक आणि कंपन्यांवर काय परिणाम होईल?
जर रिचार्जच्या किंमती पुन्हा वाढल्या, तर त्याचा थेट परिणाम ग्राहकांच्या खिशावर होईल. पण मागील वेळीप्रमाणे लोक नाराज होऊ शकतात आणि BSNL कडे वळू शकतात. BSNL चे नेटवर्क ग्रामीण भागात चांगले आहे, पण 4G आणि 5G सेवा देण्यासाठी ते मागे आहे. सरकारने याकडे लक्ष दिले, तर ग्राहकांना पर्याय मिळू शकतो. पण सध्या BSNL च्या सुधारणेत गती नाही.
दुसरीकडे, कंपन्यांवरही परिणाम होऊ शकतो. मागील दरवाढीमुळे त्यांचे ग्राहक कमी झाले होते. यावेळीही असा धोका आहे. खाजगी कंपन्यांची मक्तेदारी संपवण्यासाठी बीएसएनएलचा विकास महत्त्वाचा ठरेल.
ट्रायचा नियम का अंमलात आला नाही?
ट्रायने नियम बनवले, पण त्याची अंमलबजावणी झालेली नाही. याचे कारण काय, हे स्पष्ट नाही. काही जणांचे म्हणणे आहे की कंपन्यांना Data Pack लादून जास्त नफा मिळत असल्याने त्या नव्या नियमांचा अवलंब टाळत आहेत. हे ग्राहकांसाठी निराशाजनक आहे.
रिचार्जच्या किंमती वाढण्याची शक्यता आणि ट्रायच्या नियमांची अंमलबजावणी न होणे, हे ग्राहकांसाठी चिंतेचे विषय आहेत. कंपन्यांना फक्त नफा हवा आहे, पण ग्राहकांच्या गरजा विसरता येणार नाहीत. जर दरवाढ झाली, तर पुन्हा लोक बीएसएनएलकडे वळू शकतात. सरकारने आणि ट्रायने यावर लक्ष द्यावे, जेणेकरून ग्राहकांना न्याय मिळेल. तुम्हाला या सगळ्याबाबत काय वाटते? तुमची मतं आणि प्रतिक्रिया खालील कमेंट बॉक्समध्ये नक्की सांगा!
