भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) अर्थतज्ज्ञ पूनम गुप्ता यांची उप-गव्हर्नर म्हणून नियुक्ती केली आहे. त्यांची ही नियुक्ती तीन वर्षांसाठी असेल आणि त्यांनी या पदावरून मायकेल पात्रा यांची जागा घेतली आहे. भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या विकासाला गती देण्यासाठी आणि धोरणात्मक निर्णयांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावण्यासाठी त्यांची निवड केली गेली आहे. त्यांचा अनुभव आणि आंतरराष्ट्रीय अर्थतज्ज्ञ म्हणून असलेली प्रतिष्ठा पाहता, या नियुक्तीला मोठे महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
पूनम गुप्ता यांचा शैक्षणिक आणि व्यावसायिक प्रवास
पूनम गुप्ता यांचे शैक्षणिक आणि व्यावसायिक जीवन हे अत्यंत गौरवशाली राहिले आहे. त्यांनी आपल्या मेहनतीच्या बळावर विविध राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांमध्ये महत्त्वाच्या भूमिका पार पाडल्या आहेत. त्यांच्या शिक्षणाचा पाया अत्यंत मजबूत असून त्यांनी दिल्ली स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून अर्थशास्त्रातील पदव्युत्तर पदवी प्राप्त केली आहे. त्यानंतर त्यांनी मेरीलँड विद्यापीठ, अमेरिका येथून अर्थशास्त्रातील पी.एच.डी. पूर्ण केली. त्यांच्या संशोधन क्षमतेची दखल घेत १९९८ साली त्यांना आंतरराष्ट्रीय अर्थशास्त्रातील संशोधनासाठी EXIM बँक पुरस्कार मिळाला.
त्यांच्या आंतरराष्ट्रीय कारकिर्दीबद्दल बोलायचे झाल्यास, पूनम गुप्ता यांनी आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) आणि जागतिक बँकेत जवळपास दोन दशके वरिष्ठ पदांवर काम केले आहे. जागतिक आर्थिक धोरणांमध्ये त्यांचा महत्त्वपूर्ण सहभाग राहिला असून, त्यांनी आर्थिक विकासाच्या विविध धोरणांवर प्रभाव टाकला आहे. त्यांच्या तज्ज्ञ सल्ल्याने आणि संशोधनामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर विविध आर्थिक सुधारणा घडवून आणण्यात मदत झाली.
शैक्षणिक क्षेत्रातही त्यांचे योगदान मोठे आहे. त्या दिल्ली स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्स, मेरीलँड विद्यापीठ, आणि भारतीय सांख्यिकी संस्था (ISI) येथे अध्यापन आणि संशोधन कार्य करत होत्या. तसेच, राष्ट्रीय सार्वजनिक वित्त आणि धोरण संस्था (NIPFP) येथे त्या रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) चेअर प्रोफेसर म्हणून कार्यरत होत्या. भारतीय आंतरराष्ट्रीय आर्थिक संबंध संशोधन परिषद (ICRIER) येथेही त्यांनी प्राध्यापक म्हणून योगदान दिले आहे. अशा व्यापक शैक्षणिक आणि व्यावसायिक अनुभवामुळे पूनम गुप्ता यांना आर्थिक धोरणे ठरवण्यात आणि आर्थिक विषयांवर संशोधन करण्यास नेहमीच महत्त्वाची जबाबदारी देण्यात आली आहे.
सध्याच्या जबाबदाऱ्या आणि नियुक्त्या
१. NCAER महासंचालक
- पूनम गुप्ता या राष्ट्रीय अनुप्रयुक्त आर्थिक संशोधन परिषदेच्या (NCAER) २०२१ पासून महासंचालक आहेत.
- NCAER ही संस्था आर्थिक धोरणे आणि विकासाच्या अभ्यासासाठी प्रसिद्ध आहे.
२. पंतप्रधानांच्या आर्थिक सल्लागार परिषदेच्या सदस्य
- त्या पंतप्रधानांच्या आर्थिक सल्लागार परिषदेच्या सदस्य आहेत.
- त्यांचा अनुभव आणि ज्ञान अर्थव्यवस्थेच्या महत्त्वाच्या निर्णयांमध्ये वापरले जाते.
३. १६व्या वित्त आयोगाच्या सल्लागार परिषदेच्या संयोजक
- त्या १६व्या वित्त आयोगाच्या सल्लागार परिषदेच्या संयोजक आहेत.
- भारताच्या वित्तीय वाटपांबाबत त्यांचे सल्ले महत्त्वाचे मानले जातात.
हे सुद्धा वाचा :- बुलढाणा जिल्ह्यात भीषण अपघात – सहा ठार, १७ जखमी
RBI मधील अपेक्षित भूमिका
पूनम गुप्ता यांची भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या (RBI) उप-गव्हर्नर म्हणून नियुक्ती झाल्यानंतर, त्यांच्यावर आर्थिक धोरणे ठरवण्याची महत्त्वाची जबाबदारी येणार आहे. या भूमिकेत त्या वित्तीय बाजारांचे संचालन, आर्थिक धोरणे ठरवणे आणि आर्थिक संशोधन यासारख्या विभागांचे नेतृत्व करतील. देशाच्या आर्थिक स्थिरतेसाठी आणि विकासासाठी योग्य दिशा ठरवण्याचे महत्त्वपूर्ण कार्य त्यांच्यावर असेल.
भारतातील वाढत्या चलनवाढीच्या समस्येवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि वित्तीय स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी त्यांचे निर्णय निर्णायक ठरतील. सध्या वाढत्या महागाईमुळे आर्थिक अस्थिरता निर्माण होत आहे. त्यामुळे रिझर्व्ह बँकेच्या उपाययोजनांमध्ये त्या महत्त्वाची भूमिका बजावतील. त्यांना मुद्रास्फीती नियंत्रणात ठेवण्याचे तसेच बँकिंग व्यवस्थेचे नियमन करण्याचे मोठे आव्हान असेल. आर्थिक घडामोडींवर बारकाईने लक्ष ठेवून त्या योग्य धोरणे ठरवण्यासाठी सहकार्य करतील.
भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या पतधोरण समितीच्या (Monetary Policy Committee – MPC) बैठकींमध्ये पूनम गुप्ता यांचा सक्रिय सहभाग असेल. व्याजदर व्यवस्थापन हा आर्थिक स्थिरतेचा एक महत्त्वाचा भाग असून, व्याजदर कपातीच्या वर्तमान परिस्थितीत, आर्थिक हस्तांतरण सुधारण्याचे मोठे आव्हान त्यांच्यासमोर असेल. भारतातील वित्तीय बाजारामध्ये स्थिरता आणि विश्वास निर्माण करणे, तसेच व्याजदर धोरणांच्या माध्यमातून अर्थव्यवस्थेला चालना देणे या महत्त्वाच्या जबाबदाऱ्या त्या पार पाडतील.
तसेच, देशाच्या बँकिंग व्यवस्थेच्या मजबुतीसाठी आणि बँकिंग सुधारणा राबवण्यासाठी पूनम गुप्ता यांच्या अनुभवाचा मोठा फायदा होईल. त्यांचे जागतिक वित्तीय संस्थांमधील अनुभव भारताच्या आर्थिक धोरणांमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान देऊ शकतो. क्रिप्टोकरन्सी, डिजिटल पेमेंट इकोसिस्टम आणि बँकिंग तंत्रज्ञानासंदर्भातील धोरणांवरही त्यांचा महत्त्वाचा प्रभाव राहू शकतो. बँकिंग आणि वित्तीय तंत्रज्ञानाच्या जलद वाढीच्या काळात डिजिटल अर्थव्यवस्थेला दिशा देण्यासाठी आणि आर्थिक समावेशन वाढवण्यासाठी त्यांचा अनुभव उपयोगी ठरेल.
शेअर बाजार, बँकिंग प्रणाली आणि जागतिक आर्थिक बदल यांचा भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर मोठा प्रभाव पडतो. पूनम गुप्ता यांचे धोरणात्मक निर्णय हे भारताच्या अर्थव्यवस्थेसाठी दीर्घकालीन प्रभाव टाकणारे असतील. त्यामुळे भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या निर्णय प्रक्रियेत त्यांची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची ठरणार आहे.
नियुक्तीचे महत्त्व आणि प्रभाव
१. महिलांसाठी प्रेरणादायी पाऊल
- भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या उच्च पदांवर महिलांचे योगदान वाढत आहे.
- पूनम गुप्ता यांच्या रूपाने भारतीय अर्थव्यवस्थेला एक अनुभवी आणि कर्तबगार महिला नेतृत्व मिळाले आहे.
२. आंतरराष्ट्रीय दृष्टीकोन लाभणार
- जागतिक बँक आणि IMF मधील अनुभवामुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेचा जागतिक स्तरावर सहभाग वाढण्यास मदत होईल.
- भारताच्या आर्थिक धोरणांना जागतिक स्तरावर आणखी चांगले प्रतिनिधित्व मिळू शकेल.
३. आर्थिक विकासाला चालना
- त्यांचे धोरणात्मक निर्णय भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या वाढीला चालना देतील.
- विशेषतः स्टार्टअप्स, बँकिंग क्षेत्र, आणि डिजिटल पेमेंट्स यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये अधिक स्थिरता निर्माण होईल.
पूनम गुप्ता यांची रिझर्व्ह बँकेच्या उप-गव्हर्नरपदी नियुक्ती भारतीय आर्थिक क्षेत्रासाठी एक अत्यंत महत्त्वाचे पाऊल आहे. त्यांचे आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील अनुभव, शैक्षणिक पार्श्वभूमी, आणि धोरणात्मक दृष्टिकोन यामुळे भारतीय अर्थव्यवस्था अधिक बळकट होण्याची शक्यता आहे. यामुळे चलनवाढीवर नियंत्रण, बँकिंग सुधारणा आणि आर्थिक विकासाला गती मिळू शकते. भारतीय अर्थव्यवस्थेला जागतिक स्तरावर अधिक महत्त्व मिळवून देण्याच्या दिशेने हा निर्णय एक सकारात्मक बदल घडवून आणेल.
