7/12 उतारा म्हणजे काय?
7/12 उतारा हा जमिनीचा अधिकृत दस्तऐवज असून, तो शेत जमिनीच्या मालकीचे आणि त्या जमिनीवरील विविध कायदेशीर बाबींचे स्पष्टीकरण देतो. महाराष्ट्राच्या महसूल विभागाद्वारे हा उतारा दिला जातो. 7/12 हा उतारा ‘मालमत्ता नोंदणी आणि महसूल विभागाच्या अभिलेखातील एक भाग’ आहे, जो जमिनीच्या मालकीचा पुरावा म्हणून वापरला जातो.
7/12 उताऱ्यात असणारी माहिती:
7/12 उताऱ्यात खालील माहिती असते:
- गावाचा नाव आणि तालुका
- गट क्रमांक आणि सर्व्हे क्रमांक
- शेतकऱ्याचे नाव आणि खातेदारांची माहिती
- जमिनीचा प्रकार (सिंचित/कोरडवाहू/बागायती)
- पिकांचे प्रकार आणि क्षेत्रफळ
- मालकी हक्काशी संबंधित माहिती
- जमिनीवर असलेल्या कोणत्याही तक्रारी किंवा दावे
- बँकेचे तारण असल्यास त्याची नोंद
7/12 उताऱ्याचे महत्त्व आणि त्याचा उपयोग
7/12 उतारा हा शेतकऱ्यांसाठी आणि जमिनीशी संबंधित व्यवहारांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. हा उतारा जमिनीच्या मालकीचा अधिकृत पुरावा देतो आणि विविध सरकारी तसेच खाजगी व्यवहारांसाठी आवश्यक असतो.
1. जमिनीच्या मालकीचा पुरावा
7/12 उतारा हा कोणत्याही जमिनीच्या मालकीचा अधिकृत पुरावा आहे. जर एखाद्या व्यक्तीने जमीन खरेदी किंवा विक्री करायची असेल, तर 7/12 उतारा आवश्यक असतो.
2. बँकेकडून कर्ज मिळवण्यासाठी
शेतीसाठी कर्ज घेण्यासाठी बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून 7/12 उताऱ्याची मागणी केली जाते. बँका याच्या आधारे कर्ज मंजूर करतात.
3. हक्क आणि वारस हक्काची नोंदणी
वारसाहक्काच्या नोंदींसाठी 7/12 उतारा अत्यंत महत्त्वाचा आहे. वारसांमध्ये जमिनीचे वाटप करताना, कोणाला किती जमीन मिळेल हे ठरवण्यासाठी हा उतारा उपयुक्त ठरतो.
4. सरकारी योजनांसाठी आवश्यक
राज्य व केंद्र सरकारच्या अनेक योजनांसाठी 7/12 उतारा अनिवार्य असतो. उदा.
- प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना
- कृषी अनुदाने आणि विमा योजना
- जमिनीशी संबंधित विविध सरकारी परवाने आणि मंजुरी प्रक्रिया
5. भूसंपादन आणि फेरफार प्रक्रियेसाठी
जर सरकार, महानगरपालिका किंवा एखादी संस्था एखादी जमीन संपादित करणार असेल, तर त्या जमिनीचा 7/12 उतारा आवश्यक असतो.
6. कायदेशीर दस्तऐवजासाठी महत्त्वाचा आधार
कोणत्याही जमिनीवरील हक्क सिद्ध करण्यासाठी, वाद मिटवण्यासाठी आणि न्यायालयीन खटल्यांसाठी 7/12 उतारा हा महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे.
हे सुद्धा वाचा : विहीर बांधकाम, शेततळे: माती अन् खडीवरील रॉयल्टी माफ! सरकारचा ऐतिहासिक निर्णय
7/12 उताऱ्याचा उपयोग कोणत्या ठिकाणी होतो?
1. जमीन खरेदी-विक्री व्यवहारात
जमिनीच्या खरेदी-विक्रीसाठी 7/12 उताऱ्याची मागणी केली जाते. यावरून जमिनीचा सध्याचा मालक कोण आहे, याची खात्री करता येते.
2. शेतीसाठी सरकारी अनुदान आणि योजना
शेतकऱ्यांसाठी सरकारतर्फे अनेक योजना राबवल्या जातात. उदा. प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी, पीक विमा योजना, शेतीसाठी अनुदान, सिंचन योजना इत्यादींसाठी हा दस्तऐवज आवश्यक असतो.
3. बांधकाम परवाना मिळवण्यासाठी
शेतजमिनीवर घर, गोडाऊन किंवा इतर बांधकाम करण्यासाठी बांधकाम परवाना घ्यावा लागतो. यासाठी 7/12 उतारा आवश्यक असतो.
4. बँकेकडून कर्ज मिळवण्यासाठी
शेतीसाठी किंवा वैयक्तिक कारणांसाठी कर्ज मिळवण्यासाठी 7/12 उतारा आवश्यक असतो.
5. वारसाहक्कासाठी
जर जमीन वारसाहक्काने वाटून घ्यायची असेल, तर 7/12 उताऱ्याचा आधार घेतला जातो.
7/12 उताऱ्यावरील महत्त्वाची माहिती
1. गट क्रमांक आणि क्षेत्रफळ
जमिनीचा गट क्रमांक आणि एकूण क्षेत्रफळ याची नोंद 7/12 उताऱ्यात असते.
2. मालकाचे नाव आणि खातेदाराची माहिती
सध्याच्या जमिनीच्या मालकाचे नाव, वारसांची माहिती, इतर हक्कदारांची नोंद यामध्ये समाविष्ट असते.
3. पीक प्रकार आणि जमिनीचा प्रकार
शेतीमध्ये कोणते पीक घेतले जाते, जमिनीचा प्रकार (नापिक, बागायती, जिरायती) यासंबंधी माहिती असते.
4. महसुलाची माहिती
संबंधित जमिनीवरील महसुलाची नोंद, कोणतीही बाकी असेल तर त्याचा उल्लेख असतो.
5. जमिनीवरील कोणतेही दावे किंवा तक्रारी
जर जमिनीवर कोणतेही कायदेशीर वाद, तक्रारी किंवा बंधने असतील, तर ती यामध्ये नमूद केली जातात.
7/12 उतारा ऑनलाईन कसा मिळवायचा?
1. महाराष्ट्र शासनाची ‘महाभूलेख’ वेबसाईट
- महाराष्ट्र सरकारने mahabhulekh.maharashtra.gov.in ही वेबसाइट उपलब्ध करून दिली आहे.
- येथे जाऊन जिल्हा, तालुका, गट क्रमांक टाकून 7/12 उतारा डाउनलोड करता येतो.
2. ‘आपले सरकार’ सेवा केंद्रांवर उपलब्ध
- जवळच्या ‘आपले सरकार’ सेवा केंद्रामध्ये जाऊन 7/12 उताऱ्याची प्रत मिळवता येते.
3. तलाठी कार्यालयातून मिळू शकतो
- गावातील तलाठी कार्यालयात जाऊन 7/12 उताऱ्याची प्रत मागता येते.
7/12 उतारा आणि 8अ उताऱ्यातील फरक
| बाब | 7/12 उतारा | 8अ उतारा |
|---|---|---|
| उद्देश | जमिनीच्या मालकीचा तपशील दाखवतो | मालकी हक्कामधील बदल नोंदवतो |
| कोण ठेवतो? | महसूल विभाग (तलाठी कार्यालय) | महसूल विभाग (तलाठी कार्यालय) |
| कोणासाठी उपयुक्त? | शेतकरी, मालक, बँका, सरकारी संस्था | मालक, वारसदार |
| मुख्य माहिती | मालकाचे नाव, गट क्रमांक, पीक माहिती | वारसाहक्क, फेरफार नोंदणी |
7/12 उतारा हा जमिनीशी संबंधित सर्वात महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. जमीन खरेदी-विक्री, शेती कर्ज, वारसाहक्क आणि सरकारी योजनांसाठी याचा वापर होतो. ऑनलाईन आणि ऑफलाईन दोन्ही माध्यमातून तो सहज मिळू शकतो. त्यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्याने आणि जमिनीच्या मालकाने आपला 7/12 उतारा अद्ययावत ठेवावा.
7/12 उताऱ्यात बदल (फेरफार) कसा करावा?
जर जमिनीचा मालक बदलला असेल किंवा वारसहक्कानुसार नाव बदलायचे असेल, तर फेरफार प्रक्रिया आवश्यक असते. त्यासाठी:
- तलाठी कार्यालयात अर्ज सादर करावा.
- नवीन मालकाच्या नावावर फेरफार करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- खरेदीखत / विक्रीखत
- वारस प्रमाणपत्र (जर वारसहक्काद्वारे मालकी हस्तांतर होत असेल)
- आधार कार्ड आणि पत्त्याचा पुरावा
- जुना 7/12 उतारा
- तलाठी किंवा तहसीलदार या प्रकरणाची चौकशी करून मंजुरी देतो.
- मंजुरी मिळाल्यानंतर नवीन 7/12 उताऱ्यात नावाची नोंद होते.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ’s):
7/12 उतारा कोणासाठी आवश्यक असतो?
7/12 उतारा हा शेतकरी, जमीन मालक, बँका, सरकारी संस्था आणि महसूल विभागासाठी अत्यंत महत्त्वाचा असतो.
7/12 उतारा ऑनलाइन डाउनलोड करता येतो का?
होय, MahaBhulekh या वेबसाइटवरून तो सहज डाउनलोड करता येतो.
7/12 उताऱ्यात दुरुस्ती करायची असल्यास काय करावे?
तलाठी कार्यालयात अर्ज करावा आणि आवश्यक कागदपत्रे सादर करावीत.
7/12 उतारा विनामूल्य मिळतो का?
सरकारी वेबसाइटवर तो विनामूल्य पाहता येतो, पण अधिकृत म्हणजेच डिजिटल सहीसह कॉपी मिळवण्यासाठी शुल्क लागू शकते.
7/12 उतारा किती दिवसांत मिळतो?
ऑनलाईन प्रक्रिया केल्यास त्वरित उपलब्ध होतो. तलाठी कार्यालयातून घेतल्यास 2-3 दिवस लागू शकतात.
7/12 उतारा नोंदणी ऑनलाईन अपडेट करता येते का?
होय, नवीन फेरफार नोंदणीसाठी ऑनलाईन अर्ज करून अपडेट करता येतो.
7/12 उताऱ्यावर नाव बदलण्यासाठी काय करावे लागते?
वारसहक्क अर्ज दाखल करावा लागतो. जमिनीची मालकी हक्क हस्तांतरण प्रक्रिया करावी लागते.
7/12 उतारा कोणती संस्था व्यवस्थापित करते?
महसूल विभागाच्या अंतर्गत तलाठी कार्यालय 7/12 उताऱ्याची नोंद ठेवते.
