पहेलगाम हल्ल्यानंतर भारत POK ताब्यात घेणार ? पाच महत्त्वाची कारणं जाणून घ्या

या हल्ल्याला जबाबदार धरण्यासाठी भारताने कठोर पावले उचलली, ज्यामध्ये सिंधू जल करार रद्द करणे, पाकिस्तानी दूतावास बंद करणे आणि अटारी-वाघा सीमा बंद करणे यांचा समावेश आहे. पण या सगळ्यामुळे एक मोठी चर्चा सुरू झाली आहे, ती म्हणजे भारत आता पाकव्याप्त कश्मीर (POK) ताब्यात घेऊ शकतो का? 2016 मध्ये उरी आणि 2019 मध्ये पुलवामा हल्ल्यानंतर भारताने सर्जिकल स्ट्राइक आणि एअर स्ट्राइकद्वारे दहशतवाद्यांना चोख उत्तर दिलं होतं. आता या हल्ल्यानंतर भारत POK ताब्यात घेऊ शकतो, अशी चर्चा आहे, आणि त्यामागे पाच महत्त्वाची कारणंही सांगितली जात आहेत. आज आपण ही कारणं आणि POK बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.

पाकव्याप्त कश्मीर (POK) म्हणजे काय?

सर्वप्रथम आपण समजून घेऊया की पाकव्याप्त कश्मीर म्हणजे नेमकं काय? 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळालं आणि त्याचवेळी भारतापासून पाकिस्तान वेगळा झाला. त्या वेळी भारतात अनेक संस्थानं होती, ज्यांना स्वतंत्र राहण्याचा, भारतात सामील होण्याचा किंवा पाकिस्तानात जाण्याचा पर्याय होता. जम्मू-काश्मीरचं संस्थान त्या वेळी महाराजा हरिसिंह यांच्या नेतृत्वाखाली होतं. त्यांच्यापुढेही हेच तीन पर्याय होते – स्वतंत्र राहणं, भारतात सामील होणं किंवा पाकिस्तानात जाणं. पण हरिसिंह यांना काश्मीर स्वतंत्र देश म्हणून ठेवायचं होतं, त्यामुळे त्यांनी निर्णय घेण्यास उशीर केला.

• पाकिस्तानचा हल्ला: या काळात पाकिस्तानच्या बाजूने काही मुस्लिम जमातींनी हरिसिंह यांच्याविरुद्ध आघाडी उघडली. त्यांनी जम्मू-काश्मीरवर हल्ला केला आणि बराचसा भाग ताब्यात घेतला.
• भारताची मदत: जेव्हा हरिसिंह यांना कळलं की त्यांचं राज्य धोक्यात आहे, तेव्हा त्यांनी भारताकडे मदत मागितली. भारताने सशर्त मदत देण्याचं मान्य केलं. भारताने एक अट ठेवली की, हरिसिंह यांनी जम्मू-काश्मीरला भारताचा भाग म्हणून घोषित करावं, आणि भारताचं संरक्षण, परराष्ट्र धोरण आणि दळणवळण यांचं नियंत्रण स्वीकारावं.
• POK ची निर्मिती: हरिसिंह यांनी ही अट मान्य केली, पण तोपर्यंत पाकिस्तानने बराचसा भाग ताब्यात घेतला होता. हा भाग भारताच्या दृष्टिकोनातून “पाकव्याप्त कश्मीर” (POK) म्हणून ओळखला जातो, तर पाकिस्तान त्याला “आझाद कश्मीर” म्हणतं.

POK चं क्षेत्रफळ सुमारे 13,000 चौरस किलोमीटर आहे, आणि तिथे जवळपास 30 लाख लोक राहतात. गेल्या अनेक वर्षांपासून हा भाग पाकिस्तानच्या ताब्यात आहे, पण तिथल्या स्थानिक लोकांनी अनेकदा सांगितलं आहे की त्यांना पाकिस्तानच्या जाचाला कंटाळा आलाय, आणि ते भारतात सामील होऊ इच्छितात.

हे वाचल का ? – पहेलगाम हल्ल्यानंतर भारत-पाकिस्तान तणाव: पाकिस्तानचा मिसाइल चाचणीचा इशारा, भारताची INS सूरतने MRSAM ची यशस्वी चाचणी

पहेलगाम हल्ला – काय घडलं?

22 एप्रिल 2025 रोजी पहेलगाममधील बैसरण व्हॅलीत सात दहशतवाद्यांनी हल्ला केला. या दहशतवाद्यांनी लष्करी गणवेश परिधान केले होते, आणि त्यांनी पर्यटकांवर अंदाधुंद गोळीबार सुरू केला. त्यांनी पर्यटकांना त्यांचं नाव आणि धर्म विचारला, आणि गैर-मुस्लिम पुरुषांना गोळ्या घातल्या. या हल्ल्यात 26 जणांचा मृत्यू झाला, ज्यामध्ये 25 भारतीय पर्यटक, दोन स्थानिक आणि दोन परदेशी पर्यटक (नेपाल आणि UAE मधील) यांचा समावेश होता. याशिवाय 20 हून अधिक जण जखमी झाले.

• हल्ल्याचं नियोजन: दहशतवाद्यांनी हल्ल्यापूर्वी बैसरण व्हॅलीची रेकी (पाहणी) केली होती. त्यांनी स्थानिक दहशतवाद्यांसोबत आणि ओव्हर ग्राउंड वर्कर्ससोबत मिळून ही योजना आखली होती.
• हल्ल्यामागचं कारण: द रेसिस्टन्स फ्रंट (TRF) ने हल्ल्याची जबाबदारी घेतली. त्यांनी सांगितलं की हा हल्ला गैर-काश्मिरींना काश्मीरमध्ये स्थायिक होण्यापासून रोखण्यासाठी आणि तिथल्या लोकसंख्येची रचना बदलण्याचा कथित प्रयत्न थांबवण्यासाठी केला.
• हल्ल्याचं स्वरूप: हल्लेखोरांपैकी काही पाकिस्तानी होते, तर काही स्थानिक होते. त्यांनी पास्टो भाषेत बोलताना ऐकण्यात आलं, जे त्यांच्या पाकिस्तानी मूळचा पुरावा आहे.

भारताची कठोर कारवाई

या हल्ल्याला जबाबदार धरण्यासाठी भारताने तातडीने कठोर पावले उचलली. 23 एप्रिल 2025 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली कॅबिनेट सुरक्षा समितीची बैठक झाली, ज्यामध्ये काही महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले:

• सिंधू जल करार रद्द: भारताने 1960 चा सिंधू जल करार रद्द केला, ज्यामुळे पाकिस्तानला मोठा धक्का बसणार आहे.
• राजनैतिक संबंध कमी: भारताने पाकिस्तानसोबत राजनैतिक संबंध कमी केले. भारतातील पाकिस्तानी दूतावास बंद करण्यात आला, आणि पाच अधिकाऱ्यांना हकालपट्टी करण्यात आली.
• व्हिसा बंदी: पाकिस्तानी नागरिकांना भारतात येण्यासाठी व्हिसा बंद करण्यात आला. जे आधीच भारतात आहेत, त्यांना 48 तासांत परत जाण्याचे आदेश देण्यात आले.
• अटारी-वाघा सीमा बंद: 1 मे 2025 पर्यंत अटारी-वाघा सीमा तपासणी नाका बंद करण्यात आला.
• सुरक्षा वाढ: जम्मू-काश्मीरमध्ये सैन्य, CRPF आणि स्थानिक पोलिसांची अतिरिक्त तैनाती करण्यात आली आहे.

या कारवायांमुळे भारताने आपली कठोर भूमिका स्पष्ट केली, आणि पाकिस्तानवर राजकीय आणि आर्थिक दबाव वाढवला.

हे वाचल का ? – पहेलगाम दहशतवादी हल्ला: भारताची कठोर पावले आणि सिंधू जल करार रद्द

भारताने यापूर्वी POK बद्दल संयम का दाखवला?

गेल्या अनेक वर्षांपासून भारताने POK बद्दल संयमाची भूमिका घेतली आहे. यामागे चार मुख्य कारणं होती:

• अमेरिकेची मदत: अनेक वर्षांपासून अमेरिका पाकिस्तानला आर्थिक आणि लष्करी मदत करत होती. त्यामुळे भारताला POK ताब्यात घेण्यासाठी कारवाई करणं कठीण होतं.
• चीनचा प्रभाव: जेव्हा अमेरिकेने पाकिस्तानला मदत थांबवली, तेव्हा चीनने पाकिस्तानशी जवळीक वाढवली. भारताला शह देण्यासाठी चीनने पाकिस्तानला पाठिंबा दिला.
• संयुक्त राष्ट्र संघ: POK हा मुद्दा संयुक्त राष्ट्र संघात (UN) आहे. भारताला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपली प्रतिमा खराब करायची नव्हती, त्यामुळे त्यांनी संयम दाखवला.
• इस्लामिक राष्ट्रांशी संबंध: पाकिस्तान हा एक इस्लामिक राष्ट्र आहे. भारताला आशियातील इतर इस्लामिक मित्र देशांशी (जसं की सौदी अरेबिया, इराण) संबंध खराब करायचे नव्हते.

पण पहेलगाम हल्ल्यानंतर परिस्थिती बदलली आहे. आता भारताला आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळत आहे, आणि POK ताब्यात घेण्याची शक्यता वाढली आहे.

भारत POK ताब्यात घेऊ शकतो: पाच महत्त्वाची कारणं

पहेलगाम हल्ल्यानंतर भारत POK ताब्यात घेऊ शकतो, अशी चर्चा आहे. यामागे पाच महत्त्वाची कारणं सांगितली जात आहेत. ती कोणती, ते पाहूया:

1. आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा आणि अमेरिकेची साथ

पाकिस्तानच्या निर्मितीपासून ते 2017-18 पर्यंत अमेरिकेने पाकिस्तानला खूप मदत केली होती. ही मदत पायाभूत सुविधा सुधारण्यासाठी, संरक्षण सिद्धता वाढवण्यासाठी आणि जनतेचं जीवनमान सुधारण्यासाठी होती. पण ट्रंप यांच्या पहिल्या कार्यकाळात त्यांना कळलं की, पाकिस्तानने या निधीचा वापर दहशतवादाला पाठिंबा देण्यासाठी आणि भारताविरुद्ध कारवाया करण्यासाठी केला. त्यानंतर अमेरिकेने पाकिस्तानला सर्व मदत बंद केली.

• आजची परिस्थिती: आता अमेरिका आणि भारत यांचे संबंध खूप चांगले आहेत. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वात भारत आणि अमेरिका यांच्यात व्यापार आणि राजनैतिक संबंध दृढ झाले आहेत. सध्या अमेरिकेचे उपराष्ट्रपती भारत दौऱ्यावर आहेत, आणि त्यांनी दहशतवादाविरुद्ध भारताला पूर्ण पाठिंबा जाहीर केला आहे.
• चीनविरुद्ध रणनीती: अमेरिकेला हिंदी महासागर आणि प्रशांत महासागरात चीनचं वर्चस्व मोडून काढायचं आहे. त्यासाठी भारताची मदत आवश्यक आहे. त्यामुळे पहेलगाम हल्ल्यानंतर जर भारताने POK ताब्यात घेण्यासाठी कारवाई केली, तर अमेरिका भारताच्या बाजूने उभी राहील, पाकिस्तानच्या नाही.

2. चीनचा माघार घेण्याचा अंदाज

गेल्या काही काळात चीन आणि पाकिस्तान यांच्यात मैत्री वाढली आहे. पण अमेरिका आणि चीन यांच्यात व्यापार युद्ध सुरू आहे. अमेरिकेने चीनवर मोठ्या प्रमाणात आयात शुल्क लादलं आहे, आणि चीननेही त्याला प्रत्युत्तर दिलं आहे. या व्यापार युद्धामुळे दोन्ही देशांमध्ये तणाव आहे.

• चीनची रणनीती: चीनने भारताला मैत्रीचं आवाहन केलं आहे. काही दिवसांपूर्वी बीजिंगने भारताला सांगितलं की, कठीण परिस्थितीत भारताने त्यांच्या पाठीशी उभं राहावं. चीनला माहिती आहे की, कायमस्वरूपी मित्र नसतात, फक्त स्वार्थ असतो. आजच्या घडीला चीनला भारताशी मैत्री हवी आहे, कारण भारत हा त्यांच्यासाठी मोठा बाजार आहे.
• POK कारवाईवर परिणाम: जर भारताने POK ताब्यात घेण्यासाठी कारवाई केली, तर चीन त्यात हस्तक्षेप करणार नाही, असा अंदाज आहे. कारण चीनला भारताशी मैत्री टिकवायची आहे.

3. संयुक्त राष्ट्र संघाचा (UN) पाठिंबा

POK हा मुद्दा संयुक्त राष्ट्र संघात (UN) आहे. पाकिस्तान नेहमीच UN मध्ये जम्मू-काश्मीरचा मुद्दा उपस्थित करून तिथल्या नागरिकांच्या हक्कांचं उल्लंघन होत असल्याचं सांगतं. पण भारताने नेहमीच ही भूमिका मांडली आहे की, जम्मू-काश्मीर हा भारताचा अविभाज्य भाग आहे, आणि त्यात पाकिस्तानने हस्तक्षेप करू नये.

• पहेलगाम हल्ल्यानंतर: या हल्ल्यानंतर UN च्या सरचिटणीसांनी हल्ल्याचा तीव्र निषेध केला आहे. त्यांनी सांगितलं की, हा हल्ला भारताच्या सार्वभौमत्वावर आणि भारतीय नागरिकांच्या हक्कांवरचा हल्ला आहे.
• आंतरराष्ट्रीय समर्थन: पहेलगाम हल्ल्यानंतर भारताला अनेक देशांचा पाठिंबा मिळाला आहे. जर भारताने POK ताब्यात घेण्यासाठी कारवाई केली, तर जागतिक समुदायाचा विरोध होणार नाही, असा अंदाज आहे.

4. इस्लामिक राष्ट्रांचा पाठिंबा

पाकिस्तान हा एक इस्लामिक राष्ट्र आहे. भारताला आशियातील इतर इस्लामिक मित्र देशांशी संबंध खराब करायचे नव्हते, त्यामुळे त्यांनी POK बद्दल संयम दाखवला. पण पहेलगाम हल्ल्यानंतर परिस्थिती बदलली आहे.

• सौदी अरेबियाशी संबंध: हल्ल्याच्या वेळी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी सौदी अरेबियाच्या दौऱ्यावर होते. भारत आणि सौदी अरेबिया यांचे संबंध खूप चांगले आहेत. सौदी अरेबियातील कंपन्यांनी भारतात मोठी गुंतवणूक केली आहे. भारत सौदी अरेबियाकडून कच्चं तेल खरेदी करतो, आणि सौदी अरेबियाच्या विकासात भारतीय कामगारांचा मोठा वाटा आहे.
• इराणशी मैत्री: इराण हा भारताचा मित्र देश आहे. कठीण काळातही भारत आणि इराण यांचे संबंध दृढ राहिले आहेत.
• दहशतवादाचा मुद्दा: भारताने हा हल्ला फक्त दहशतवादाचा मुद्दा म्हणून मांडला आहे, हिंदू-मुस्लिम असा नाही. त्यामुळे इस्लामिक राष्ट्र भारताला पाठिंबा देण्याची शक्यता आहे.

5. केंद्र सरकारची कठोर भूमिका

केंद्रात सध्या असलेलं सरकार आपलं बोलणं खरं करून दाखवतं, हे गेल्या काही वर्षांत आपण पाहिलं आहे. मग ते 370 कलम हटवण्याचा निर्णय असो, समान नागरी कायदा असो, किंवा एक देश एक निवडणूक यासारखे मुद्दे असोत, सरकारने जे बोललं, ते करून दाखवलं.

• अमित शहा यांचं वक्तव्य: केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी यापूर्वी सांगितलं होतं की, POK हा भारताचा भाग आहे, आणि तो परत आणला जाईल.
• हल्ल्यानंतरची परिस्थिती: पहेलगाम हल्ल्यानंतर भारताला आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळाला आहे. सध्याची परिस्थिती भारतासाठी अनुकूल आहे, त्यामुळे सरकार POK ताब्यात घेण्याचा विचार करू शकतं.

POK ताब्यात घेण्याचे फायदे आणि धोके

POK ताब्यात घेण्याचे भारताला काही फायदे आणि धोकेही आहेत. ते पाहूया:

फायदे:

• रणनीतिक महत्त्व: POK ताब्यात घेतल्याने भारताला रणनीतिकदृष्ट्या फायदा होईल. चीन आणि पाकिस्तान यांच्यातील संपर्क कमी होईल.
• स्थानिक पाठिंबा: POK मधील स्थानिक लोक पाकिस्तानच्या जाचाला कंटाळले आहेत. त्यांना भारतात सामील व्हायचं आहे.
• दहशतवादावर नियंत्रण: POK ताब्यात घेतल्याने तिथून होणारा दहशतवाद कमी होईल.

धोके –

• युद्धाचा धोका: POK ताब्यात घेतल्याने भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात युद्धाचा धोका वाढेल.
• आर्थिक खर्च: अशी कारवाई करण्यासाठी खूप आर्थिक खर्च येईल.
• आंतरराष्ट्रीय दबाव: काही देश भारताच्या या कारवाईचा विरोध करू शकतात.

भविष्यातील शक्यता

पहेलगाम हल्ला आणि त्यानंतरच्या घटनांमुळे भारत-पाकिस्तान संबंध खूप तणावपूर्ण झाले आहेत. भविष्यात काय होऊ शकतं, याचा अंदाज घेऊया:

• सैन्य कारवाई: काही तज्ज्ञांचं म्हणणं आहे की, भारत पुन्हा सर्जिकल स्ट्राइक किंवा एअर स्ट्राइकसारखी कारवाई करू शकतो, जसं त्याने 2016 आणि 2019 मध्ये केलं होतं.
• लाइन ऑफ कंट्रोलवर तणाव: लाइन ऑफ कंट्रोलवर चकमकी वाढण्याची शक्यता आहे, कारण पाकिस्तानने तिथे हाय अलर्ट जारी केला आहे.
• आंतरराष्ट्रीय दबाव: आंतरराष्ट्रीय समुदायाचा दबाव पाकिस्तानवर वाढू शकतो, विशेषतः जर अमेरिकेने पाकिस्तानला दहशतवाद प्रायोजक देश म्हणून घोषित केलं तर.

निष्कर्ष: भारताची संभाव्य कारवाई

पहेलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर भारताने कठोर पावले उचलून आपली भूमिका स्पष्ट केली आहे. या हल्ल्यामुळे भारताला आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळाला आहे, आणि POK ताब्यात घेण्याची शक्यता वाढली आहे. या लेखात आपण पाहिलं की, भारत POK ताब्यात घेऊ शकतो, यामागे पाच महत्त्वाची कारणं आहेत – आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा, चीनची माघार, UN ची साथ, इस्लामिक राष्ट्रांचा पाठिंबा आणि केंद्र सरकारची कठोर भूमिका. तुम्हाला भारताच्या या संभाव्य कारवाईबद्दल काय वाटतं? तुमचं मत कमेंटमध्ये नक्की सांगा!