नमस्कार मित्रांनो, आज आपण एका अशा विषयावर चर्चा करणार आहोत जो आपल्या सर्वांच्या रोजच्या आयुष्याला स्पर्श करतो – नोकरी, पगार आणि मध्यमवर्गाचे भवितव्य. सौरभ मुखर्जी हे नाव तुम्ही ऐकले असेल, ते एक प्रसिद्ध गुंतवणूक तज्ज्ञ आणि मार्सेलस इन्व्हेस्टमेंट मॅनेजर्सचे संस्थापक आहेत. त्यांनी नुकताच एक मोठा इशारा दिला आहे की ‘सॅलरीमॅन’ युग संपले आहे. म्हणजे काय? ज्या पिढ्यांनी नोकरी करून स्थिर पगार मिळवला त्यांच्यासाठी आता वेळ बदलली आहे. आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) आणि स्वयंचलित तंत्रज्ञानामुळे नोकऱ्या कमी होत आहेत आणि मध्यमवर्गाला स्वतःचा मार्ग शोधावा लागणार आहे. चला, या बदलत्या परिस्थितीचा अर्थ काय आहे आणि आपण काय करू शकतो, हे एकेक पायरीने समजून घेऊया!
‘सॅलरीमॅन’ युग म्हणजे काय?
‘सॅलरीमॅन’ हा शब्द प्रथम जपानमधून आला, जिथे लोकांनी एका कंपनीत नोकरी करून आयुष्यभर पगार घेतला आणि निवृत्तीनंतर पेन्शनवर आयुष्य व्यतीत केले. भारतातही हा ट्रेंड होता. 1980 आणि 1990 च्या दशकात लोक सरकारी किंवा खासगी नोकऱ्या करत, स्थिर पगार मिळवत आणि आपले कुटुंब पाळत. पण सौरभ मुखर्जींच्या मते, हे युग आता संपले आहे. कारण तंत्रज्ञानाने नोकऱ्यांचा स्वरूप बदलले आहे. AI आणि ऑटोमेशनमुळे मध्यमवर्गातील अनेक नोकऱ्या धोक्यात आल्या आहेत, जसे की बँकिंग, ग्राहक सेवा आणि ऑफिसमधील मध्यम व्यवस्थापनाच्या जागा.
सौरभ मुखर्जींचा इशारा मध्यमवर्गाला होणार धोका निर्माण?
सौरभ मुखर्जी यांनी 20 एप्रिल 2025 रोजी एक मुलाखत दिली, ज्यात त्यांनी सांगितले की भारताच्या मध्यमवर्गाला लवकरात लवकर स्वतःचा दृष्टिकोन बदलावा लागेल. त्यांच्या मते, AI च्या वापरामुळे कंपन्या कमी कर्मचाऱ्यांवर काम करत आहेत. उदाहरणार्थ, चॅटबॉट्स आणि स्वयंचलित सॉफ्टवेअर आता ग्राहक सेवेचे काम करतात, जिथे पूर्वी शेकडो कर्मचारी होते. तसेच, मध्यम व्यवस्थापनाच्या जागा कमी होत आहेत, कारण डेटा एनालिसिस आणि AI सॉफ्टवेअर निर्णय घेतात.
मुखर्जी म्हणतात की गेल्या काही दशकांत मध्यमवर्गाच्या पगारात फारशी वाढ झाली नाही. आजच्या घडीला एका मध्यमवर्गीय कुटुंबाचा सरासरी वार्षिक पगार सुमारे 10.5 लाख रुपये आहे, जो महागाईच्या तुलनेत अपुरा आहे. त्यामुळे लोक कर्जात अडकत आहेत, जे त्यांचे आर्थिक भवितव्य आणखी असुरक्षित करते.
हे वाचला का ? – Mobile रिचार्जच्या किंमती पुन्हा वाढणार? ट्रायच्या आदेशानंतरही ग्राहकांची अडचण कायम
मध्यमवर्गावर कर्जाचा ताण
मुखर्जींच्या मते, भारताच्या मध्यमवर्गात 5 ते 10 टक्के लोक कर्जाच्या सापळ्यात सापडले आहेत. हे लोक लहान पगारात घर, गाडी आणि इतर गोष्टींसाठी कर्ज घेतात, पण ते परत करू शकत नाहीत. त्यामुळे त्यांचे आर्थिक नुकसान होते. उदाहरणार्थ, एखाद्या व्यक्तीने 10 लाखांचे होम लोन घेतले आणि महागाईमुळे त्याचा पगार वाढला नाही, तर तो कर्जाचे हप्ते कसे भरेल? हे चक्र थांबत नाही, तर ते वाढत चालले आहे, असे ते सांगतात.
तंत्रज्ञानाचे बदल आणि त्याचा परिणाम
AI आणि ऑटोमेशनमुळे नोकऱ्यांचे स्वरूप बदलले आहे. काही उदाहरणे खालीलप्रमाणे:
- बँकिंग क्षेत्र: आता बँकांमध्ये स्वयंचलित टेलर मशीन आणि ऑनलाइन बँकिंगमुळे कॅशियर आणि क्लार्कच्या जागा कमी झाल्या.
- ग्राहक सेवा: कॉल सेंटरमधील कर्मचारी ऐवजी AI चॅटबॉट्स काम करतात.
- निर्माण उद्योग: रोबोट्स आणि मशिनरीमुळे कारखान्यांतील मजुरांची गरज कमी झाली.
ही बदलं मध्यमवर्गासाठी आव्हान आहेत, कारण त्यांच्याकडे नवीन कौशल्ये शिकण्याची संधी आणि वेळ कमी आहे. पण हे बदल थांबणार नाहीत, त्यामुळे त्यांच्याशी जुळवून घ्यावे लागेल.
मध्यमवर्गाला काय करावे लागेल?
सौरभ मुखर्जी सल्ला देतात की मध्यमवर्गाने ‘सॅलरीमॅन’ च्या विचाराला सोडून द्यावे आणि स्वतःचा व्यवसाय किंवा मायक्रो-एंटरप्रेन्योरशिपकडे वळावे. याचा अर्थ असा की लोकांनी स्वतःचे छोटे व्यवसाय सुरू करावेत किंवा फ्रीलान्सिंगसारखे पर्याय निवडावेत. काही उपाय खालीलप्रमाणे:
- नवीन कौशल्ये शिका: डिजिटल मार्केटिंग, कोडिंग किंवा डेटा एनालिसिस सारखी कौशल्ये शिकून स्वतःला आधुनिक बनवा.
- लहान व्यवसाय सुरू करा: ऑनलाइन स्टोअर किंवा हस्तकला विक्रीसारखे छोटे व्यवसाय सुरू करून उत्पन्न मिळवा.
- आर्थिक नियोजन: कर्ज टाळा आणि बचत करून स्वतःच्या पैशावर अवलंबून राहा.
ही पावले कठीण वाटत असली, तरी ते मध्यमवर्गाला स्वावलंबी बनवू शकतात.
मागील काळात मध्यमवर्गाचे यश
1980 च्या दशकात मध्यमवर्गाने सरकारी नोकऱ्यांमुळे स्थिरता मिळवली. बँक, रेल्वे आणि पोस्ट ऑफिसमधील नोकऱ्या लोकप्रिय होत्या. 1990 च्या दशकात खासगी कंपन्यांनी यात भर घातली. पण आजची परिस्थिती वेगळी आहे. जागतिकीकरण आणि तंत्रज्ञानाने नोकऱ्यांचे स्वरूप बदलले आहे, ज्यामुळे मध्यमवर्गाला नवीन मार्ग शोधावा लागत आहे.
सरकार आणि उद्योगांचे काय?
मुखर्जी सांगतात की सरकार आणि उद्योगांनी मध्यमवर्गाला मदत करणे गरजेचे आहे. त्यासाठी काही सूचना आहेत:
- कौशल्य प्रशिक्षण: सरकारने AI आणि तंत्रज्ञानावर प्रशिक्षण कार्यक्रम सुरू करावेत.
- उद्योजकता प्रोत्साहन: लहान व्यवसायांसाठी कर्ज आणि अनुदान द्यावे.
- नोकरी संधी: नवीन तंत्रज्ञानावर आधारित नोकऱ्या निर्माण कराव्या.
पण सध्या याकडे पुरेसे लक्ष दिले जात नाही, जे चिंतेचे आहे.
मध्यमवर्गाची भावना आणि प्रतिक्रिया
सोशल मीडियावर मध्यमवर्गातील लोक या बदलांबाबत बोलत आहेत. काही जण निराश आहेत, तर काही नवीन संधी शोधत आहेत. उदाहरणार्थ, एका पोस्टमध्ये एक व्यक्ती म्हणाला, “मी 15 वर्षे नोकरी केली, पण आता मला माझ्या पगारावर विश्वास नाही.” दुसऱ्या बाजूला, एका तरुणाने लिहिले, “मी ऑनलाइन व्यवसाय सुरू केला आणि आता मला स्वातंत्र्य वाटते.” ही भावना दाखवते की बदलांना सामोरे जाण्याची तयारी सुरू आहे.
भविष्यातील आव्हाने आणि संधी
भविष्यात मध्यमवर्गाला अनेक आव्हाने असतील. महागाई, कर्ज आणि नोकरी गमावण्याचा धोका हे त्यापैकी काही आहेत. पण दुसरीकडे, डिजिटल युगाने नवीन संधीही उघडल्या आहेत. उदाहरणार्थ, युट्यूब, ई-कॉमर्स आणि फ्रीलान्सिंगमुळे लोक स्वतःच्या पायावर उभे राहू शकतात. फक्त यासाठी प्रयत्न आणि धैर्य लागेल.
सौरभ मुखर्जींचा इशारा खरा आहे की ‘सॅलरीमॅन’ युग संपले आहे. AI आणि तंत्रज्ञानाने नोकऱ्यांचा चेहरा बदलला आहे, आणि मध्यमवर्गाला या बदलाला सामोरे जावे लागेल. स्थिर नोकरीऐवजी स्वतःचा व्यवसाय किंवा नवीन कौशल्ये शिकणे हा एक चांगला पर्याय आहे. सरकार आणि उद्योगांनी देखील यात सहभागी व्हावे, जेणेकरून मध्यमवर्गाला पुढे जाण्यास मदत होईल. तुम्हाला या बदलांबाबत काय वाटते? तुमची मतं आणि अनुभव कमेंटमध्ये नक्की सांगा!
