नरेंद्र मोदी आणि जेडी व्हान्स यांची भेट: अमेरिकेच्या करबोज्यांच्या सावटाखाली भारत-अमेरिका संबंध

भेटीचे कारण

जेडी व्हान्स यांचा हा दौरा वैयक्तिक आणि राजकीय दोन्ही स्वरूपाचा आहे. त्यांच्या कुटुंबासोबत ते ताजमहाल आणि जयपूरमधील एका लग्न सोहळ्याला हजेरी लावणार आहेत. पण याच वेळी, पंतप्रधान मोदींसोबत होणारी चर्चा व्यापार आणि करबोज्यांवर केंद्रित असेल. अमेरिकेचे राष्ट्रपती डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारताला “करबोज्यांचा राजा” म्हणून संबोधले असून, 90 दिवसांच्या करबोज्या थांबवण्याच्या कालावधीत व्यापार करारावर शिक्कामोर्तब करणे हे या भेटीचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.

भारत आणि अमेरिका यांच्यातील 2024 मध्ये 129 अब्ज डॉलरचा व्यापार झाला, ज्यामध्ये भारताला 45.7 अब्ज डॉलरचा फायदा झाला. पण ट्रम्प यांनी भारतावरील आयातवस्तूंवर 26 टक्के कर लादण्याची योजना आखली आहे, जी सध्या थांबवण्यात आली आहे. या पार्श्वभूमीवर, भारत सरकार व्यापार करारातून कर कपात करण्यास तयार असल्याचे संकेत दिले आहेत, ज्यामुळे 41.8 अब्ज डॉलरच्या आयातवस्तूंवर सवलती मिळू शकतात.

द्विपक्षीय संबंधांचा आढावा

फेब्रुवारी 2025 मध्ये वॉशिंग्टनमध्ये मोदी आणि ट्रम्प यांच्यात झालेल्या भेटीनंतर या भेटीला विशेष महत्त्व आहे. त्या वेळी दोन्ही नेत्यांनी व्यापारात “न्याय” आणि संरक्षण भागीदारी वाढवण्यावर भर दिला होता. आता व्हान्स यांच्या भेटीत या मुद्द्यांचा पुनरावलोकन होईल. भारत अमेरिकेकडून जेव्हलिन अँटी-टँक मिसाइल्स आणि स्ट्रायकर इन्फंट्री वाहनांचे उत्पादन आणि खरेदी करण्याची योजना आखत आहे, जे संरक्षण क्षेत्रातील सहकार्याला बळकटी देईल.

हे वाचला का ? – उद्धव आणि राज ठाकरे एकत्र येतील का? महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवा अध्याय

भारतीय परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते रंधीर जायसवाल यांनी सांगितले की, “ही भेट द्विपक्षीय संबंधांना नवा जोम देईल.” अमेरिका हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार असून, या भेटीतून दोन्ही देशांमध्ये आर्थिक आणि सामरिक बंध घट्ट होतील, अशी आशा आहे.

क्वाड परिषद आणि ट्रम्प यांचा दौरा

व्हान्स यांचा हा दौरा केवळ व्यापारापुरता मर्यादित नाही, तर तो ट्रम्प यांच्या पुढील भारत दौऱ्याची तयारीही आहे. 2025 मध्ये क्वाड (भारत, अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आणि जपान) नेत्यांची परिषद भारतात होणार असून, त्या पार्श्वभूमीवर ही भेट महत्त्वाची आहे. अमेरिका-चीनमधील तणाव वाढत असताना भारताला अमेरिकेशी जवळीक हवी आहे, आणि व्हान्स यांचा हा दौरा या दिशेने पाऊल ठरू शकतो.

वैज्ञानिक आणि परराष्ट्रीय धोरण तज्ज्ञ हर्ष पंत यांनी सांगितले की, “व्हान्स यांचा दौरा अमेरिकेच्या कूटनीतीत महत्त्वपूर्ण आहे, कारण अमेरिका-चीन संघर्षात भारताची भूमिका ठराविक आहे.”

व्यापार करार: संधी आणि आव्हाने

या भेटीत व्यापार करारावर चर्चा होणार आहे, पण तो अंतिम होईल का, याबाबत शंका आहे. सूत्रांनुसार, या भेटीत कोणताही औपचारिक करार होण्याची शक्यता नाही. पण 90 दिवसांच्या कालावधीत व्यापार कराराचा चौकट ठरविण्यावर भर असेल. भारत अमेरिकेकडून ऊर्जा आणि संरक्षण साहित्याची आयात वाढवू शकतो, ज्यामुळे दोन्ही देशांना फायदा होईल.

पण ट्रम्प यांनी भारताला “करबोज्यांचा दुरुपयोग करणारा” म्हटले असल्याने, या करारात भारताला मोठ्या सवलती द्याव्या लागतील. यामुळे भारतीय शेतकरी आणि उद्योगांना परदेशी मालाशी स्पर्धा करावी लागू शकते, जे एक आव्हान ठरू शकते.

व्हान्स कुटुंब आणि सांस्कृतिक दौऱ्याचा आनंद

व्हान्स यांचा हा दौरा केवळ राजकीय नाही, तर त्यांचे कुटुंबीयही त्यांच्यासोबत आहे. त्यांची पत्नी उषा व्हान्स यांचे पालक भारतीय आहेत, आणि त्यांच्या मुलांना भारतीय संस्कृतीशी जोडण्यासाठी ताजमहाल आणि जयपूरला भेटींचा समावेश आहे. हे वैयक्तिक दौरे जनसंपर्काच्या दृष्टीनेही महत्त्वाचे आहेत.

महत्त्व आणि भविष्यकाळ

ही भेट भारत आणि अमेरिका यांच्यातील संबंधांना नवा आयाम देऊ शकते. व्यापार, संरक्षण आणि क्वाड सहकार्य यामुळे दोन्ही देशांचे नाते मजबूत होईल. पण ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे यात अडथळे येऊ शकतात. जनतेला आशा आहे की हा दौरा आर्थिक आणि सामरिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरेल.