महाराष्ट्रातील शेती हा राज्याच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे. पण नैसर्गिक आपत्ती, अवकाळी पाऊस आणि किडींचा प्रादुर्भाव यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होते. या पार्श्वभूमीवर, महाराष्ट्र पीक विमा 2025 अंतर्गत खरिप 2024 च्या हंगामासाठी शेतकऱ्यांना दिलासा देणारी बातमी समोर आली आहे. राज्यातील शेतकऱ्यांना एकूण २,३०८ कोटी रुपयांची पीक विमा भरपाई मंजूर झाली असून, यात विदर्भातील ९ जिल्ह्यांना ४८९ कोटी ६१ लाख रुपये मिळणार आहेत. विशेष म्हणजे, बुलडाणा जिल्हा सर्वाधिक भरपाई मिळवणारा ठरला आहे, तर भंडारा जिल्ह्याला सर्वात कमी रक्कम मंजूर झाली आहे. या लेखात आपण पीक विमा नवीन जिल्हा यादी, भरपाईचा तपशील आणि शेतकऱ्यांसाठी ही योजना का महत्त्वाची आहे हे जाणून घेणार आहोत.
खरिप 2024 साठी पीक विमा भरपाई: काय आहे योजना?
खरिप 2024 च्या हंगामात महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी दुष्काळ, अतिवृष्टी आणि काढणी पश्चात नुकसान यासारख्या समस्यांना तोंड दिले. या नुकसानीची भरपाई करण्यासाठी प्रधानमंत्री फसल बीमा योजना (PMFBY) आणि राज्य सरकारच्या सहकार्याने विमा कंपन्यांनी पुढाकार घेतला आहे. या योजनेंतर्गत स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती, काढणी पश्चात नुकसान आणि पीक कापणी प्रयोगांच्या आधारे भरपाई निश्चित केली जाते. एप्रिल 2025 पर्यंत ही रक्कम शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात थेट जमा होणार आहे, ज्यामुळे त्यांना आर्थिक आधार मिळेल.
राज्यातील एकूण २,३०८ कोटींच्या भरपाईपैकी विदर्भातील ९ जिल्ह्यांना ४८९ कोटी ६१ लाख रुपये मंजूर झाले आहेत. बुलडाणा जिल्ह्याला सर्वाधिक १४४ कोटी २३ लाख रुपये मिळाले, तर चंद्रपूर आणि गोंदिया येथील भरपाई अद्याप निश्चित झालेली नाही. ही योजना शेतकऱ्यांना संकटातून बाहेर काढण्यासाठी महत्त्वाची ठरते.
विदर्भातील जिल्हा निहाय पीक विमा भरपाई 2024
विदर्भातील शेतकऱ्यांना मिळणारी भरपाई जिल्हानिहाय खालीलप्रमाणे आहे:
- बुलडाणा
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: १४४ कोटी २१ लाख
- पीक कापणी प्रयोग: २ लाख
- एकूण भरपाई: १४४ कोटी २३ लाख
बुलडाणा हा विदर्भात सर्वाधिक भरपाई मिळवणारा जिल्हा ठरला आहे, ज्यामुळे येथील शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे.
- अमरावती
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: ५० कोटी ९ लाख
- काढणी पश्चात भरपाई: १० कोटी ५१ लाख
- पीक कापणी प्रयोग: १९ लाख
- एकूण भरपाई: ६० कोटी ८० लाख
- अकोला
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: ६६ कोटी ६४ लाख
- एकूण भरपाई: ६६ कोटी ६४ लाख
- वाशीम
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: १० कोटी ७४ लाख
- एकूण भरपाई: १० कोटी ७४ लाख
- यवतमाळ
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: ६ कोटी ८६ लाख
- काढणी पश्चात भरपाई: २२ कोटी ९५ लाख
- एकूण भरपाई: २९ कोटी ८१ लाख
- वर्धा
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: ११५ कोटी १८ लाख
- काढणी पश्चात भरपाई: ७१ लाख
- एकूण भरपाई: ११५ कोटी ९० लाख
- भंडारा
- सर्वात कमी भरपाई मिळाली, तपशील अद्याप जाहीर नाही.
- चंद्रपूर आणि गोंदिया
- भरपाई अद्याप निश्चित नाही.
या आकडेवारीवरून स्पष्ट होते की, बुलडाणा आणि वर्धा हे जिल्हे भरपाईच्या बाबतीत आघाडीवर आहेत, तर भंडारा मागे आहे.
पीक विमा का महत्त्वाचा आहे?
महाराष्ट्रात शेती हवामानावर अवलंबून आहे. विदर्भात दुष्काळ आणि मराठव ADBADBAD्यात अवकाळी पाऊस यामुळे शेतकऱ्यांचे पिकांचे नुकसान होते. अशा वेळी महाराष्ट्र पीक विमा 2025 शेतकऱ्यांसाठी आधार ठरतो. खरिप 2024 मध्ये सोयाबीन, कापूस आणि तूर यासारख्या पिकांचे मोठे नुकसान झाले. पीक विम्याद्वारे शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळते, ज्यामुळे ते पुढील हंगामासाठी पुन्हा शेती करू शकतात.
PMFBY अंतर्गत शेतकऱ्यांना कमी प्रीमियमवर विमा संरक्षण मिळते. उदाहरणार्थ, खरिप हंगामासाठी २% प्रीमियम आणि रब्बी हंगामासाठी १.५% प्रीमियम भरावा लागतो. उर्वरित रक्कम सरकार अनुदान म्हणून देते. यामुळे छोट्या शेतकऱ्यांनाही ही योजना परवडते.
भरपाई कशी मिळते?
पीक विमा भरपाई तीन मुख्य ट्रिगरवर आधारित आहे:
- स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती: पूर, दुष्काळ किंवा गारपीट यामुळे झालेले नुकसान.
- काढणी पश्चात नुकसान: पिक कापणीनंतर १४ दिवसांपर्यंत पावसामुळे झालेले नुकसान.
- पीक कापणी प्रयोग: विमा कंपनी आणि सरकारद्वारे केलेल्या सर्वेक्षणातून नुकसान निश्चित होते.
ही भरपाई थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा होते, ज्यामुळे प्रक्रिया पारदर्शक आणि जलद होते.
तुमच्या जिल्ह्याची भरपाई कशी तपासावी?
शेतकऱ्यांना आपल्या जिल्ह्याची पीक विमा यादी तपासण्यासाठी खालील पायऱ्या फॉलो कराव्या:
- अधिकृत वेबसाइट: pmfby.gov.in वर जा आणि “फार्मर कॉर्नर” वर क्लिक करा.
- स्थानिक कार्यालय: जिल्हा कृषी कार्यालय किंवा कृषी सेवा केंद्रात संपर्क साधा.
- हेल्पलाइन: १८००-५७०-७११५ वर कॉल करून माहिती घ्या.
तुमचा विमा अर्ज, जमिनीचा तपशील आणि बँक खाते क्रमांक तयार ठेवा.
शेतकऱ्यांसाठी फायदे
- आर्थिक स्थैर्य: नुकसान झाल्यास पैसे मिळतात, ज्यामुळे कर्जाचा बोजा कमी होतो.
- पुढील हंगामाची तयारी: भरपाईमुळे शेतकरी नवीन बियाणे आणि खते खरेदी करू शकतात.
- मानसिक आधार: संकटात शेतकऱ्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.
आव्हाने आणि उपाय
काही शेतकरी दावे नाकारले जाणे किंवा उशीर होणे याबद्दल तक्रार करतात. खरिप 2024 मध्ये ४.३ लाख दावे नाकारले गेले होते (बिझनेस स्टँडर्ड, मार्च 2025). यासाठी सरकारने YES-TECH सारख्या तंत्रज्ञानाचा वापर सुरू केला आहे, ज्यामुळे नुकसान अचूक मोजले जाते. शेतकऱ्यांनी वेळेत अर्ज करणे आणि कागदपत्रे पूर्ण ठेवणे महत्त्वाचे आहे.
महाराष्ट्र पीक विमा 2025 अंतर्गत खरिप 2024 साठी मंजूर ४८९ कोटींची भरपाई विदर्भातील शेतकऱ्यांसाठी संजीवनी ठरेल. बुलडाणा जिल्ह्याने सर्वाधिक रक्कम मिळवली असली, तरी प्रत्येक शेतकऱ्याने आपली पात्रता तपासावी. अधिक माहितीसाठी TimesMarathi.com ला भेट द्या आणि शेतीच्या ताज्या बातम्या जाणून घ्या!
