तत्काल तिकिटांसाठी नवीन नियम, ह्या कागदाशिवाय निघणार नाही तिकीट !

यावर उपाय म्हणून भारतीय रेल्वेने एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. 1 जुलै 2025 पासून तत्काल तिकिटांसाठी आधार प्रमाणीकरण (e-Aadhaar Authentication) आणि OTP सत्यापन अनिवार्य करण्यात येणार आहे. हा नवा नियम तत्काल तिकिट बुकिंग प्रक्रिया अधिक पारदर्शक, सुरक्षित आणि सामान्य प्रवाशांसाठी सोयीस्कर बनवण्याच्या उद्देशाने लागू करण्यात येत आहे.

तत्काल तिकिटांसाठी नवीन नियम काय आहे?

भारतीय रेल्वेने तत्काल तिकिटांच्या बुकिंगसाठी आधार प्रमाणीकरण अनिवार्य करण्याचा निर्णय घेतला आहे. याचा अर्थ असा की, 1 जुलै 2025 पासून IRCTC वेबसाइट किंवा ॲपद्वारे तत्काल तिकिटे बुक करताना प्रवाशांना त्यांचा आधार क्रमांक प्रविष्ट करावा लागेल. याशिवाय, 15 जुलै 2025 पासून रेल्वे काउंटर किंवा अधिकृत ट्रॅव्हल एजंट्समार्फत तत्काल तिकिटे बुक करताना आधार-लिंक्ड मोबाइल नंबरवर पाठवलेल्या OTP चे सत्यापन करावे लागेल.

नव्या नियमांचे प्रमुख मुद्दे

• आधार प्रमाणीकरण अनिवार्य: 1 जुलै 2025 पासून IRCTC वेबसाइट आणि ॲपद्वारे तत्काल तिकिटे केवळ आधार-प्रमाणित वापरकर्त्यांनाच बुक करता येतील.
• OTP सत्यापन: 15 जुलै 2025 पासून रेल्वे काउंटर आणि अधिकृत एजंट्समार्फत तिकिटे बुक करताना आधार-लिंक्ड मोबाइल नंबरवर OTP पाठवला जाईल, जो प्रविष्ट करावा लागेल.
• एजंट्सवरील निर्बंध: तत्काल बुकिंगच्या पहिल्या 30 मिनिटांमध्ये (एसीसाठी सकाळी 10:00 ते 10:30 आणि नॉन-एसीसाठी 11:00 ते 11:30) अधिकृत एजंट्सना तिकिटे बुक करण्यास बंदी असेल. हा कालावधी केवळ वैयक्तिक वापरकर्त्यांसाठी आणि रेल्वे काउंटरसाठी राखीव असेल.
• नवीन खात्यांसाठी कूलिंग-ऑफ पीरियड: नवीन IRCTC खाते तयार करणाऱ्या वापरकर्त्यांना तत्काल किंवा प्रीमियम तत्काल तिकिटे बुक करण्यासाठी तीन दिवसांचा कूलिंग-ऑफ पीरियड लागू होईल. मात्र, आधार-प्रमाणित खात्यांना यापासून सूट मिळेल.

तत्काल तिकिटांच्या बुकिंग टायमिंग्ज

या नियमामुळे काय बदल होणार?

हा नवा नियम तत्काल तिकिटांच्या बुकिंग प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि सुरक्षितता आणण्यासाठी लागू करण्यात येत आहे. रेल्वे मंत्रालयाने 10 जून 2025 रोजी एक परिपत्रक जारी केले, ज्यामध्ये असे नमूद करण्यात आले आहे की, या बदलांमुळे तत्काल योजनेचा लाभ खऱ्या प्रवाशांना मिळेल आणि काळाबाजारावर नियंत्रण ठेवता येईल.

प्रवाशांना होणारे फायदे

• पारदर्शकता: आधार आणि OTP सत्यापनामुळे बुकिंग प्रक्रिया पारदर्शक होईल, आणि खोट्या ओळखपत्रांचा वापर करून तिकिटे बुक करण्याचे प्रकार थांबतील.
• काळाबाजारावर नियंत्रण: अनेकदा एजंट्स आणि दलाल तत्काल तिकिटे मोठ्या प्रमाणात बुक करून त्यांना जास्त किमतीत विकतात. नव्या नियमांमुळे अशा गैरप्रकारांना आळा बसेल.
• सामान्य प्रवाशांना लाभ: तातडीच्या प्रवासासाठी तत्काल तिकिटांची उपलब्धता वाढेल, ज्यामुळे खऱ्या प्रवाशांना कन्फर्म तिकिटे मिळण्याची शक्यता वाढेल.
• सुरक्षित प्रक्रिया: आधार-लिंक्ड OTP सत्यापनामुळे बुकिंग प्रक्रिया अधिक सुरक्षित होईल, आणि फसवणुकीचे प्रमाण कमी होईल.

रेल्वे मंत्र्यांचे मत

रेल्वे मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी या नव्या नियमांचे स्वागत केले आहे. त्यांनी सोशल मीडियावर पोस्ट करत म्हटले आहे की, “आधार आधारित ई-ऑथेंटिकेशनमुळे बुकिंग प्रक्रिया अधिक पारदर्शक होईल, आणि गरजू प्रवाशांना कन्फर्म तिकिटे मिळण्याची शक्यता वाढेल.”

प्रवाशांनी काय तयारी करावी?

या नव्या नियमांमुळे प्रवाशांना काही महत्त्वाच्या गोष्टींची काळजी घ्यावी लागेल, जेणेकरून तत्काल तिकिटे बुक करताना कोणतीही अडचण येणार नाही.

आधार-मोबाइल लिंकिंग

• आधार क्रमांक मोबाइलशी लिंक करा: तुमचा आधार क्रमांक तुमच्या मोबाइल नंबरशी लिंक केलेला असणे आवश्यक आहे. यासाठी तुम्ही UIDAI च्या अधिकृत वेबसाइटवर किंवा जवळच्या आधार केंद्रावर जाऊन ही प्रक्रिया पूर्ण करू शकता.
• IRCTC खाते अपडेट करा: तुमच्या IRCTC खात्यात आधार क्रमांक नोंदवून घ्या. यासाठी IRCTC वेबसाइट किंवा ॲपवर लॉगिन करून ‘My Profile’ मध्ये आधार क्रमांक टाकावा.
• सक्रिय मोबाइल नंबर: तत्काल तिकिटे बुक करताना OTP तुमच्या आधार-लिंक्ड मोबाइल नंबरवर येईल, त्यामुळे तुमचा मोबाइल नंबर सक्रिय आणि उपलब्ध असल्याची खात्री करा.

नवीन खात्यांसाठी सावधानता

नवीन IRCTC खाते तयार करणाऱ्या वापरकर्त्यांना तीन दिवसांचा कूलिंग-ऑफ पीरियड लागू होईल, ज्यामुळे त्यांना तत्काल तिकिटे त्वरित बुक करता येणार नाहीत. त्यामुळे तुमचे खाते आधीच तयार आणि आधार-प्रमाणित असल्याची खात्री करा.

काळाबाजारावर नियंत्रण कसे येईल?

तत्काल तिकिटांच्या काळाबाजारामुळे सामान्य प्रवाशांना अनेकदा तिकिटे मिळत नाहीत. दलाल आणि अनधिकृत एजंट्स मोठ्या प्रमाणात तिकिटे बुक करून त्यांना जास्त किमतीत विकतात. नव्या नियमांमुळे खालीलप्रमाणे काळाबाजारावर नियंत्रण येईल:

• आधार सत्यापनामुळे खोट्या ओळखपत्रांचा वापर थांबेल: प्रत्येक तिकिटासाठी आधार क्रमांक अनिवार्य असल्याने खोट्या ओळखपत्रांचा वापर करून तिकिटे बुक करणे कठीण होईल.
• एजंट्सवर निर्बंध: तत्काल बुकिंगच्या पहिल्या 30 मिनिटांमध्ये एजंट्सना बुकिंग करण्यास बंदी असल्याने सामान्य प्रवाशांना तिकिटे मिळण्याची शक्यता वाढेल.
• OTP सत्यापन: रेल्वे काउंटर आणि अधिकृत एजंट्समार्फत बुकिंगसाठी OTP सत्यापन अनिवार्य असल्याने फसव्या बुकिंग्स कमी होतील.

प्रवाशांचे प्रश्न आणि उत्तरे

1. आधार नंबर नसेल तर काय होईल?

जर तुमच्याकडे आधार क्रमांक नसेल किंवा तो मोबाइल नंबरशी लिंक नसेल, तर तुम्ही IRCTC वेबसाइट किंवा ॲपद्वारे तत्काल तिकिटे बुक करू शकणार नाही. तथापि, 15 जुलै 2025 नंतर रेल्वे काउंटर किंवा अधिकृत एजंट्समार्फत तिकिटे बुक करण्यासाठी OTP सत्यापन आवश्यक असेल.

2. नवीन नियम केव्हापासून लागू होतील?

• आधार प्रमाणीकरण: 1 जुलै 2025 पासून
• OTP सत्यापन: 15 जुलै 2025 पासून

3. या नियमांचा विदेशी पर्यटकांवर परिणाम होईल का?

नाही, विदेशी पर्यटकांसाठी 365 दिवसांचा अग्रिम आरक्षण कालावधी कायम राहील, आणि त्यांना या नव्या नियमांचा फारसा परिणाम होणार नाही.

सामान्य प्रवाशांचे मत

सोशल मीडियावर या नव्या नियमांबाबत मिश्र प्रतिक्रिया पाहायला मिळत आहेत. काही प्रवासी या नियमांचे स्वागत करत आहेत, कारण त्यामुळे तत्काल तिकिटांची उपलब्धता वाढेल आणि काळाबाजार कमी होईल. तथापि, काहींना असे वाटते की आधार आणि OTP सत्यापनामुळे बुकिंग प्रक्रिया किचकट होऊ शकते, विशेषतः ज्यांचे आधार मोबाइल नंबरशी लिंक नाही अशा प्रवाशांसाठी.

भारतीय रेल्वेचा तत्काल तिकिटांसाठी आधार प्रमाणीकरण आणि OTP सत्यापन अनिवार्य करण्याचा निर्णय हा प्रवाशांच्या हितासाठी आणि बुकिंग प्रक्रियेत पारदर्शकता आणण्यासाठी उचललेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या नियमांमुळे काळाबाजारावर नियंत्रण येईल आणि खऱ्या प्रवाशांना तातडीच्या प्रवासासाठी कन्फर्म तिकिटे मिळण्याची शक्यता वाढेल. प्रवाशांनी आपले आधार क्रमांक मोबाइल नंबरशी लिंक करून आणि IRCTC खाते अपडेट करून या नव्या नियमांसाठी तयारी करावी.