जागतिक स्तरावर इलेक्ट्रिक वाहन उद्योगात आघाडीवर असलेली टेस्ला कंपनी आणि तिचे संस्थापक एलॉन मस्क यांच्याबद्दल साताऱ्यात एक मोठी बातमी चर्चेत आहे. ही बातमी साताऱ्याच्या आणि एकूण महाराष्ट्राच्या औद्योगिक विकासासाठी एक महत्त्वाची घडामोड मानली जात आहे. पण, टेस्ला साताऱ्यात का येत आहे? सीकेडी युनिट म्हणजे नेमके काय? आणि याचा स्थानिक अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम होईल? चला, याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.
गेल्या काही वर्षांपासून टेस्लाचा भारतामध्ये प्रवेश करण्याचा प्रयत्न:
टेस्ला ही अमेरिकन कंपनी इलेक्ट्रिक वाहनांच्या (EVs) निर्मितीसाठी प्रसिद्ध आहे. गेल्या काही वर्षांपासून टेस्ला भारतात प्रवेश करण्याच्या तयारीत आहे, पण आयात शुल्क आणि धोरणात्मक अडचणींमुळे ती प्रत्यक्षात येत नव्हती. 2024 मध्ये भारत सरकारने इलेक्ट्रिक वाहन धोरण जाहीर केले, ज्यामुळे परदेशी कंपन्यांना स्थानिक उत्पादनासाठी प्रोत्साहन मिळाले. याच धोरणाचा फायदा घेत टेस्लाने भारतात आपली पावले टाकण्यास सुरुवात केली आहे.
2023 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अमेरिका दौऱ्यादरम्यान एलॉन मस्क यांची भेट घेतली. या भेटीत टेस्लाच्या भारतातील योजनांवर चर्चा झाली. त्यानंतर टेस्लाने मुंबईत आपले पहिले शोरूम उघडण्यासाठी 4,003 चौरस फुटांची जागा 5 वर्षांच्या भाडेपट्ट्यावर घेतली. पहिल्या वर्षाचे भाडे सुमारे 4.46 लाख डॉलर आहे. याशिवाय, टेस्लाने मुंबई, दिल्ली आणि पुण्यात 30 हून अधिक पदांसाठी नोकरीच्या जाहिराती प्रसिद्ध केल्या, ज्यामुळे त्यांच्या भारतातील गंभीर योजनांची पुष्टी झाली.
टेस्ला कंपनीने साताराच का निवडल ?
सातारा हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे औद्योगिक केंद्र आहे, आणि येथील स्थानिक पातळीवरील पायाभूत सुविधा आणि कनेक्टिव्हिटी यामुळे टेस्लाने साताऱ्याला प्राधान्य दिले आहे. सातारा पुणे-बेंगळुरू महामार्गावर आहे, ज्यामुळे रस्ते आणि रेल्वे मार्गाने मुंबई आणि गोवा बंदरांशी कनेक्टिव्हिटी सोयीस्कर आहे. याशिवाय, साताऱ्यात ऑटोमोबाईल क्षेत्रातील कंपन्या, जसे की कूपर कॉर्पोरेशन, आधीपासून कार्यरत आहेत, ज्यामुळे ऑटोमोटिव्ह सप्लाय चेन तयार आहे.
सातारा हे उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांचे मूळ गाव आहे, आणि त्यांच्या नेतृत्वाखालील महाराष्ट्र सरकारने टेस्लाला आकर्षित करण्यासाठी विशेष प्रयत्न केले आहेत. यापूर्वी महाराष्ट्र सरकारने पुण्याजवळील चाकण आणि चिखली येथे टेस्लाला जागा देण्याची ऑफर दिली होती, पण साताऱ्याची निवड टेस्लाला अधिक योग्य वाटली.
टेस्लाने साताऱ्यात सुमारे 100 एकर जागेची चाचपणी केल्याची माहिती आहे, ज्यामुळे स्थानिक पातळीवर उत्साहाचे वातावरण आहे. यापूर्वी टेस्लाने शिरवळ, खंडाळा आणि उंडवडी येथे 7.5 एकर जागेची पाहणी केल्याची चर्चा होती, पण अद्याप याबाबत अधिकृत घोषणा झालेली नाही.
सीकेडी असेंब्ली युनिट म्हणजे काय?
सीकेडी (कंप्लीटली नॉक्ड डाउन) असेंब्ली युनिट म्हणजे अशी सुविधा जिथे वाहनांचे सुटे भाग परदेशातून आयात केले जातात आणि स्थानिक पातळीवर त्यांची जोडणी केली जाते. यामुळे आयात शुल्क कमी होते, कारण संपूर्ण वाहन आयात करण्यापेक्षा सुट्या भागांवर कमी कर लागतो. भारतात पूर्ण वाहनांवर 100% आयात शुल्क आहे, तर सीकेडी युनिटमुळे हा खर्च लक्षणीयरीत्या कमी होऊ शकतो.
उदाहरणार्थ, टेस्ला मॉडेल 3 आणि मॉडेल Y सारख्या इलेक्ट्रिक कारचे भाग परदेशातून आणले जातील आणि साताऱ्यात त्यांची जोडणी होईल. यामुळे टेस्लाच्या कारच्या किंमती 25-30% कमी होऊ शकतात, ज्यामुळे त्या भारतीय ग्राहकांसाठी परवडणाऱ्या बनतील. याशिवाय, स्थानिक जोडणीमुळे स्थानिक रोजगार निर्मितीला चालना मिळेल आणि भारताच्या ‘मेक इन इंडिया’ उपक्रमाला पाठबळ मिळेल.
टेस्लाच्या सातारा युनिटचे फायदे
- स्थानिक रोजगार निर्मिती
साताऱ्यात टेस्लाचे युनिट सुरू झाल्यास स्थानिकांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतील. यामध्ये तांत्रिक, अभियांत्रिकी आणि व्यवस्थापन क्षेत्रातील नोकऱ्यांचा समावेश असेल. याशिवाय, सप्लाय चेन आणि लॉजिस्टिक्सशी संबंधित उद्योगांना चालना मिळेल. - किंमतीत कपात
सीकेडी युनिटमुळे टेस्लाच्या कारच्या किंमती कमी होतील. सध्या भारतात आयात केलेल्या टेस्ला कारच्या किंमती 80 लाख ते 1 कोटी रुपयांपर्यंत आहेत. स्थानिक जोडणीमुळे या किंमती 40-50 लाखांपर्यंत खाली येऊ शकतात, ज्यामुळे मध्यमवर्गीय ग्राहकांना त्या परवडणाऱ्या ठरतील. - औद्योगिक विकास
सातारा हे ऑटोमोटिव्ह उद्योगाचे केंद्र बनू शकते. यामुळे सातारा आणि परिसरातील इतर उद्योगांना चालना मिळेल आणि सातारा जागतिक व्यवसाय नकाशावर येईल. - पर्यावरणस्नेही वाहने
टेस्लाच्या इलेक्ट्रिक कारमुळे पेट्रोल आणि डिझेल वाहनांवरील अवलंबित्व कमी होईल, ज्यामुळे कार्बन उत्सर्जनात घट होईल. भारत सरकारच्या 2030 पर्यंत 30% खाजगी कार आणि 80% दुचाकी इलेक्ट्रिक करण्याच्या उद्दिष्टाला यामुळे पाठबळ मिळेल. - सुपरचार्जर नेटवर्क
टेस्ला साताऱ्यात युनिट उभारत असल्यास, कंपनी आपले सुपरचार्जर स्टेशनही उभारेल. यामुळे इलेक्ट्रिक वाहनांचा वापर अधिक सोयीस्कर आणि विश्वासार्ह होईल.
आव्हाने आणि अडचणी पुढीलप्रमाणे:
- जागा संपादन
साताऱ्यात जागा शोधण्याची प्रक्रिया अद्याप प्राथमिक अवस्थेत आहे. टेस्लाने यापूर्वी हैदराबादस्थित मेघा इंजिनीअरिंगसोबत संयुक्त उपक्रमासाठी चर्चा केली होती, पण ती यशस्वी झाली नाही. सध्या टेस्ला दुसऱ्या भारतीय कंपन्यांशी जागा संपादनासाठी बोलत आहे, पण याबाबत अंतिम निर्णय झालेला नाही. - प्रतिस्पर्धा
भारतात टाटा मोटर्स, महिंद्रा, बीवायडी आणि एमजी मोटर यांसारख्या कंपन्या आधीपासून इलेक्ट्रिक वाहन क्षेत्रात कार्यरत आहेत. टेस्लाला या स्थानिक आणि परदेशी कंपन्यांशी स्पर्धा करावी लागेल. - नेतृत्वातील बदल
टेस्लाच्या भारतातील प्रमुख, प्रशांत मेनन यांनी अलीकडेच राजीनामा दिला आहे. सध्या टेस्लाच्या चीनमधील टीम भारतातील ऑपरेशन्स हाताळत आहे, ज्यामुळे काही काळासाठी व्यवस्थापनात अडचणी येऊ शकतात.
सातारा आणि महाराष्ट्रासाठी एक मोठी संधी:
साताऱ्यात टेस्लाचे युनिट येणे हे केवळ स्थानिक अर्थव्यवस्थेसाठीच नाही, तर महाराष्ट्र आणि भारतासाठी ही एक मोठी संधी आहे. चाकण येथे मर्सिडीज बेंझ, टाटा मोटर्स, महिंद्रा अँड महिंद्रा आणि बाजाज ऑटो यांसारख्या कंपन्या आधीपासून कार्यरत आहेत, आणि साताऱ्यात टेस्लाचे युनिट आल्यास हा परिसर ऑटोमोटिव्ह उद्योगाचे प्रमुख केंद्र बनू शकतो.
केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी यांनी टेस्लाला भारतात उत्पादन सुरू करण्याचे आवाहन अनेकदा केले आहे. याशिवाय, खासदार उदयनराजे भोसले, सार्वजनिक बांधकाम मंत्री शिवेंद्रसिंहराजे भोसले आणि उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी या प्रकल्पाला पाठिंबा दर्शवला आहे.
टेस्लाची भारतातील रणनीती काय?
टेस्लाची भारतातील रणनीती दोन टप्प्यांत आहे:
- सीकेडी युनिटद्वारे सुरुवात
पहिल्या टप्प्यात, टेस्ला साताऱ्यात सीकेडी युनिट उभारून स्थानिक जोडणी सुरू करेल. यामुळे आयात शुल्क कमी होईल आणि कारच्या किंमती परवडणाऱ्या होतील. - स्थानिक उत्पादन
दुसऱ्या टप्प्यात, टेस्ला स्थानिक पातळीवर अधिक घटकांचे उत्पादन सुरू करू शकते. यामुळे भारताच्या इलेक्ट्रिक वाहन सप्लाय चेनला चालना मिळेल आणि टेस्लाला दीर्घकालीन बाजारपेठेत स्थान मिळेल.
टेस्लाने 2026 च्या शेवटच्या तिमाहीत भारतात आपली पहिली स्थानिक जोडणीची कार लाँच करण्याची योजना आखली आहे. यामुळे भारतीय ग्राहकांना मॉडेल 3 आणि मॉडेल Y सारख्या कार परवडणाऱ्या किंमतीत उपलब्ध होतील
एलॉन मस्क यांच्या नेतृत्वाखालील टेस्ला कंपनी सातारा, महाराष्ट्रात सीकेडी असेंब्ली युनिट उभारण्याच्या तयारीत आहे, ही सातारकरांसाठी आणि महाराष्ट्रासाठी एक अभिमानाची बाब आहे. सातारा हे ऑटोमोटिव्ह उद्योगाचे नवे केंद्र बनण्याच्या मार्गावर आहे, आणि टेस्लाच्या या योजनेमुळे स्थानिक रोजगार, अर्थव्यवस्था आणि पर्यावरण संरक्षणाला चालना मिळेल. पण, ही योजना अद्याप प्राथमिक अवस्थेत आहे, आणि जागा संपादन, भागीदारी आणि सरकारी परवानग्या यासारख्या आव्हानांचा सामना करावा लागेल.
