रशिया-युक्रेन च्या संघर्षामुळे तिसऱ्या महायुद्धाची भीती का वाढतेय?

दोन्ही देशांची युद्धाची पार्श्वभूमी

रशिया-युक्रेन यांच्यातील संघर्ष 2014 मध्ये क्रिमियाच्या विलीनीकरणापासून सुरू झाला. 2022 मध्ये रशियाने युक्रेनवर पूर्णवेळ हल्ला केला, ज्यामुळे हा संघर्ष अधिकच तीव्र झाला. युक्रेनचे राष्ट्राध्यक्ष वोलोदिमीर झेलेन्स्की यांनी युद्धविरामासाठी अनेकदा चर्चेची तयारी दर्शवली, पण पुतीन यांनी त्याला प्रतिसाद दिला नाही.

युद्धविरामाच्या प्रयत्नांमध्ये अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रंप यांनी मध्यस्थीचा प्रयत्न केला. त्यांनी पुतीन यांच्याशी 12 फेब्रुवारी आणि 18 मार्च 2025 रोजी चर्चा केली, पण यातून काहीच निष्पन्न झाले नाही.

युक्रेनच्या हल्ल्याने तणाव वाढला

• 1 जून 2025: युक्रेनने रशियाच्या हवाई तळांवर 107 ड्रोन्सच्या साहाय्याने हल्ला केला. यामुळे रशियाच्या महत्त्वाच्या लढाऊ विमानांचे नुकसान झाले.
• 3 जून 2025: युक्रेनने रशिया-क्रिमिया जोडणारा पूल अंडरवॉटर हल्ल्याने उद्ध्वस्त केला.
• या हल्ल्यांमुळे रशिया अधिक आक्रमक झाला, आणि युद्धविरामाची शक्यता आणखी लांबली.

रशियाची आक्रमकता:

रशियाची आक्रमकता वाढण्यामागे युक्रेनच्या हल्ल्यांबरोबरच पाश्चिमात्य देशांचा पाठिंबा हे प्रमुख कारण आहे. नाटोच्या सदस्य देशांनी युक्रेनला शस्त्रास्त्रे आणि आर्थिक मदत पुरवली आहे. रशियाने याबाबत वारंवार इशारे दिले, पण नाटोने आपला पाठिंबा कमी केलेला नाही.

रशियाची रणनीती

• न्यूक्लिअर धमकी: रशिया एक न्यूक्लिअर शक्ती असल्याने, युक्रेनच्या हल्ल्यांनंतर पुतीन यांनी न्यूक्लिअर हल्ल्याचा इशारा दिला आहे. यामुळे जागतिक स्तरावर भीती पसरली आहे.
• नाटोविरोधी गट: रशियाने उत्तर कोरिया आणि चीनसारख्या देशांशी जवळीक वाढवली आहे. रशियाचे सुरक्षा सचिव सर्गेई शोइगु यांनी उत्तर कोरियाचे नेते किम जोंग उन यांची भेट घेतली, ज्यामुळे रशियाला आंतरराष्ट्रीय समर्थन मिळण्याची शक्यता वाढली.
• लॉन्च साइट्स वाढवणे: रशियाने युक्रेनवर हल्ला करण्यासाठी 12 पेक्षा जास्त नव्या लॉन्च साइट्स तयार केल्या आहेत. यामुळे युद्धाची तीव्रता वाढण्याची शक्यता आहे.

युक्रेनला पाठिंबा कोणाचा‍?

• नाटोने युक्रेनला शस्त्रास्त्रे, ड्रोन्स आणि आर्थिक मदत पुरवली आहे.
• अमेरिका, जर्मनी, आणि युरोपीय देशांनी युक्रेनला रशियाविरोधात लढण्यासाठी पूर्ण पाठिंबा जाहीर केला आहे.
• युक्रेनच्या ड्रोन हल्ल्यामागे नाटोच्या तंत्रज्ञानाची मदत असल्याची शंका रशियाने व्यक्त केली आहे.

जगाला तिसऱ्या महायुद्धाची भीती

रशिया-युक्रेन युद्ध आता केवळ दोन देशांपुरते मर्यादित राहिलेले नाही. यामध्ये नाटो, अमेरिका, आणि युरोपीय देशांचा सहभाग वाढत आहे. रशियाने नाटोविरोधी गट तयार करण्यास सुरुवात केली आहे, तर नाटोने आपला संरक्षण खर्च वाढवण्याचा निर्णय घेतला आहे.

तिसऱ्या महायुद्धाची शक्यता का बर आहे?

• नाटोवरील हल्ल्याची भीती: जर्मनीच्या संरक्षण प्रमुख जनरल कास्टन ब्रुअर यांनी 2029 पर्यंत रशिया नाटोच्या छोट्या देशांवर हल्ला करू शकतो, अशी भीती व्यक्त केली आहे.
• अमेरिका-रशिया तणाव: ट्रंप यांनी पुतीन यांच्याशी युद्धविरामासाठी चर्चा केली, पण पुतीन यांनी त्याला नकार दिला. यामुळे अमेरिका आणि रशियात थेट संघर्षाची शक्यता वाढली आहे.
• चीनची भूमिका: चीन आणि रशिया यांच्यात मैत्री नसली तरी, भूराजकीय समतोलासाठी ते एकत्र येऊ शकतात. ब्रिटनच्या एका माजी सैन्य अधिकाऱ्याने चीन दोन-तीन वर्षांत तायवानवर हल्ला करू शकतो, असा इशारा दिला आहे.

जागतिक समतोलाचा खेळ

• मल्टीपोलर विश्व: सोवियत युनियनच्या विघटनानंतर जग मल्टीपोलर बनले आहे. अमेरिका आणि रशिया यांना चीनची वाढती ताकद आवडत नाही.
• चीनचा उदय: चीन आणि अमेरिकेत टॅरिफवरून तणाव आहे. रशिया आणि चीन यांच्यातील जवळीक जागतिक समतोल बदलू शकते.

यामध्ये भारताची भूमिका काय?

रशिया-युक्रेन युद्धात भारताची भूमिका नाजूक आहे. रशिया हा भारताचा पारंपरिक मित्र आहे, तर अमेरिका हा सामरिक आणि व्यापारी भागीदार आहे. भारताने आतापर्यंत या युद्धात तटस्थ भूमिका घेतली आहे.

भारताची रणनीती

• अलिप्तता: भारताने युरोपीय आणि अमेरिकेच्या प्रश्नांना जागतिक प्रश्न मानण्याचे धोरण सोडले आहे. जोपर्यंत गरज पडत नाही, तोपर्यंत भारत युद्धात सहभाग घेणार नाही.
• आशियाई प्रभाव: भारत आणि आशियाई देशांनी स्वतःचा प्रभाव निर्माण केला आहे. यामुळे भारत स्वतःला या संघर्षापासून दूर ठेवू शकतो.
• संतुलन: भारत रशिया आणि अमेरिका यांच्यातील संबंध संतुलित ठेवण्याचा प्रयत्न करेल.

युद्धाचे परिणाम होतील?

रशिया-युक्रेन युद्धाचे परिणाम केवळ युरोपपुरते मर्यादित नाहीत. यामुळे जागतिक अर्थव्यवस्था, ऊर्जा संकट, आणि अन्नधान्य पुरवठा यावर परिणाम झाला आहे.

प्रमुख परिणाम कशावर होतील?

• आर्थिक संकट: युद्धामुळे इंधन आणि अन्नधान्याच्या किमती वाढल्या आहेत.
• न्यूक्लिअर धोका: रशियाच्या न्यूक्लिअर धमकीमुळे जागतिक शांतता धोक्यात आली आहे.
• जागतिक गटबाजी: रशिया आणि नाटो यांच्यातील तणावामुळे जागतिक गटबाजी वाढली आहे.

आकडेवारी बघुया

भविष्यातील शक्यता काय?

रशिया-युक्रेन युद्धाचा भविष्य काय असेल? युद्धविरामाची शक्यता कमी दिसत आहे. रशियाची आक्रमकता आणि नाटोचा पाठिंबा यामुळे युद्ध अधिक तीव्र होऊ शकते. तसेच, चीनच्या तायवानवरील संभाव्य हल्ल्यामुळे जागतिक तणाव वाढू शकतो.

संभाव्य परिणाम होतील?

• तिसरे महायुद्ध: रशिया आणि नाटो यांच्यात थेट संघर्ष झाल्यास तिसऱ्या महायुद्धाची शक्यता आहे.
• चीन-रशिया युती: भूराजकीय समतोलासाठी रशिया आणि चीन एकत्र येऊ शकतात.
• नाटोची तयारी: नाटो आपला संरक्षण खर्च वाढवत आहे, पण काही देशांचा विरोध आहे.

निष्कर्ष काय निघतो?

रशिया-युक्रेन युद्धाने जागतिक राजकारणाला नवे वळण दिले आहे. युक्रेनच्या हल्ल्याने रशियाची आक्रमकता वाढली असून, नाटो आणि पाश्चिमात्य देशांचा पाठिंबा यामुळे युद्धाचा विस्तार वाढत आहे. तिसऱ्या महायुद्धाची भीती आणि चीनच्या संभाव्य हल्ल्यामुळे जागतिक समतोल धोक्यात आला आहे. भारताने यात तटस्थ राहण्याची भूमिका घेतली आहे, पण भविष्यातील परिस्थिती भारताला कठीण निर्णय घेण्यास भाग पाडू शकते.